Kwidzyn

Z Kwidzynopedia - encyklopedia e-kwidzyn
(Przekierowano z Marienwerder)

UNIQ451afb934bdf8037-googlemap-00000000-QINU

Kwidzyn na mapie
Kwidzyńska panorama - Zamek


Kwidzyn (niem. Marienwerder, łac. Quedin/Insula Sanctae Mariae, pol. Wyspa Panny Marii) - stolica Powiśla. Miasto i gmina w województwie pomorskim, w powiecie kwidzyńskim, położone nad rzeką Liwą, prawym dopływem Nogatu. Siedziba władz powiatu. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa elbląskiego.

Spis treści

 [ukryj] 

Historia

Pomezańskie grodzisko o nazwie Kwedis (w zapisach kronikarskich wymieniana jako Quedin, Queden) istniało w XI wieku. Najprawdopodobniej zostało zniszczone podczas walk toczonych na tych terenach. Osada, została ponownie założona przez zakon krzyżacki w 1233 r. Gród otrzymał prawa miejskie po lokacji na prawie chełmińskim w 1233 lub 1235 roku. Miasto zostało zniszczone podczas walk prusko - krzyżackich w 1243 roku. Odbudowane przez Krzyżaków. W latach 1285 - 1587 stolica biskupstwa pomezańskiego. Ponowna lokacja miasta miała miejsce w 1336 roku, od tego roku oficjalna nazwa miasta brzmiała Marienwerder. W 1440 roku powstał tu Związek Pruski.

Po wojnie trzynastoletniej (1466) pozostał przy Prusach jako polskie lenno. Od 1772 roku siedziba departamentu, od 1818 regencji w prowincji Prusy Zachodnie. W 1920 roku odbył się tutaj plebiscyt, w wyniku którego pozostał w granicach Niemiec, tym razem jako siedziba regencji zachodniopruskiej w Prusach Wschodnich. W 1930 roku miało miejsce nad Marienwerder niecodzienne zdarzenie. Dnia 24 sierpnia 1930 r. mieszkańcy miasta mogli być świadkiem historycznego przelotu nad miastem sterowca "LZ-127 Graf Zeppelin." Był to prawdopodobnie jeden z wielu, pokazowych lotów które sterowiec wykonywał w tym okresie po Niemczech. W roku 1935 zlikwidowano cmentarz żydowski przy ulicy Grudziądzkiej. 30 stycznia 1945 roku opustoszały Kwidzyn został zajęty bez walki przez Armię Radziecką i zamieniony w szpital polowy dla ok. 20 tys. rannych. Rosjanie, opuszczając miasto, spalili zabytkowe Stare Miasto wraz z ratuszem. Od 1945 roku w granicach Polski. W Kwidzynie zachowała się spora część autochtonicznej ludności polskiej, jednak większą część mieszkańców stanowili repatrianci z Grodna. Po przejęciu miasta przez administrację polską wypalone kamienice zostały rozebrane, a uzyskane w ten sposób cegły zostały wykorzystane do odbudowy Warszawy.

Po wojnie zmiana dotychczasowej nazwy Marienwerder na Kwidzyn ustalona została Rozporządzeniem Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946r. (Monitor Polski Nr 044, poz. 085).

Od 1999 roku miasto powiatowe w województwie pomorskim. 23 września 2007 roku wybuchł wielki pożar Urzędu Miasta i Starostwa w Kwidzynie.

Gospodarka

Kwidzyn jest miastem, na terenie którego znajduje się Specjalna Strefa Ekonomiczna. Funkcjonują w niej najważniejsze ośrodki przemysłowe w mieście, odgrywające dużą rolę w Polsce jak i w Europie. Na całym terenie miasta istnieje wiele ośrodków przemysłowych. Główne przedsiębiorstwa działające w Kwidzynie to przede wszystkim:

  • amerykański koncern przemysłu papierniczego International Paper-Kwidzyn Sp.z o.o.
  • znaczący, amerykański producent w branży elektronicznej Jabil Circuit Poland Sp. z o.o.
  • polski lider branży injection moulding, europejski zakład przetwarzania tworzyw sztucznych FPP Kwidzyn Sp.z o.o
  • producent wyrobów drewnianych PPH TOR-PAL Sp. z o.o.
  • usługi konstrukcyjno-montażowe BE&K Europe Sp. z o.o.
  • ośrodek produkcji podzespołów elektronicznych Lacroix Electronics Sp. z o.o.
  • ośrodek przemysłu elektronicznego Plati Polska Sp. z o.o.
  • środek produkcji opakowań styropianowych Knauf Pack Sp. z o.o.
  • papiernicze Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe Kompap S.A
  • ośrodek produkcji wyrobów z tworzyw sztucznych B.M. Polska Sp. z o.o.
  • Warmińskie Zakłady Przetwórstwa Owocowo-Warzywnego Kwidzyn Sp. z o.o.
  • ośrodek przemysłu naftowego MODEX Sp. z o.o.
  • Zakłady Elektroniki Motoryzacyjnej POLMO
  • ośrodek produkcji napoi i win MIX S.A.

Zabytki

Przed II wojną światową w Kwidzynie istniała dzielnica Starego Miasta z ratuszem i kamienicami podcieniowymi. Obecnie, z zabytków Starego Miasta, zachowały się:

  • zespół zamkowo-katedralny:
    • zamek kapituły pomezańskiej wzorowany na zamkach krzyżackich. Jego budowę rozpoczęto w roku 1322 a ukończono w drugiej połowie XIV wieku. Skrzydła południowe i zachodnie zostały rozebrane w końcu XVIII w.
    • katedra (Kościół św. Jana Ewangelisty) z XIII i XIV wieku.
    • cela przykościelna, w której ostatni rok życia spędziła błogosławiona Dorota z Mątowów.
  • fragmenty murów miejskich z XIV w.
  • ruiny wieży ratusza z XIV w., rozbudowywanego w XIX i zniszczonego w czasie wojny
  • tzw. Pałac Fermora z lat 1757-1763, rozbudowany na siedzibę władz regencji w XIX w., z płaskorzeźbionym fryzem z 1802
  • dawny szpital św. Jerzego z XVIII w., przebudowany w latach 1859-60
  • budynek Wyższego Sądu Ziemskiego z lat 1798-1800
  • domy klasycystyczne z około 1800
  • spichlerz szachulcowy z początku XIX w.
  • dawna synagoga z lat 1830-32
  • dawne Gimnazjum Królewskie z lat 1835-38 i 1873
  • kościół Św. Trójcy z lat 1846-1858 zbudowany w tzw. stylu arkadowym (Rundbogenstil) wg projektu K. F. Schinkla
  • dawna siedziba Zachodniopruskiego Ziemstwa Kredytowego z lat 1864-66, rozbudowana w 1879, w 1920 roku siedziba Komisji Plebiscytowej, obecnie sąd rejonowy
  • neogotycki zespół koszar wojskowych z lat 1877-79 (budynek sztabu, koszary, wartownia, hala sportowa, ujeżdżalnia, magazyn)
  • kaplica metodystów z końca XIX w.
  • kaplica staroluterańska (obecnie rzym.-kat.) z końca XIX w.
  • spichlerze murowane z XIX w.
  • kamienice i domy z okresu od końca XIX do początku XX w.
  • budynek dawnego Urzędu Finansowego z końca XIX w.
  • neogotycka poczta z lat 1911-13
  • zespół zabudowy dawnej Królewskiej Stadniny Koni z lat 1907-10 (przy ul. Miłosnej)
  • Urząd Miasta z lat 1918-25.
    Wieczorem, 23 września 2007 roku poddasze gmachu zostało zniszczone wskutek pożaru.
  • budynki z okresu międzywojennego: konsulat Polski (ob. przedszkole), Gimnazjum Polskie z lat 1934-36, szkoła zawodowa (ob. szkoła podstawowa)
  • W murach katedry najprawdopodobniej odkryto szczątki trzech mistrzów zakonu krzyżackiego

Komunikacja i transport

Drogi

Przez miasto przebiega droga krajowa nr 55, prowadząca na północ do Malborka oraz na południe do Grudziądza, droga wojewódzka nr 21 prowadząca do Iławy. Mniejszą rolę odgrywa droga krajowa nr 90, wojewódzka 518 i 588. Droga wojewódzka nr 532 jest drogą kolejową, prowadzącą do stacji kolejowej Kwidzyn.

Ulice

Zobacz osobne hasło: Ulice Kwidzyna.

Ronda

Kwidzyńską komunikację miejską charakteryzuje duża liczba rond. Niektóre z nich to:


Kilka rond nie posiada jeszcze nazw:

Dzielnice i osiedla

Przyroda

Na obszarze miasta Kwidzyn znajdują się duże skupiska lasów mieszanych, w mniejszych ilościach liściastych i iglastych. Głównym wyróżnikiem miasta jest to, iż leży ono przy rzece Liwie (a także około 5 km od Wisły). Miasto znajduje się na skraju Doliny Dolnej Wisły i w Dolinie Kwidzyńskiej. Na terenie Kwidzyna istnieje Rezerwat przyrody Kwidzyńskie Ostnice.

Ludzie związani z Kwidzynem

  • Hermann von Dechend (1814-1890) - pierwszy prezes Niemieckiego Banku Rzeszy (Deutsche Reichsbank)
  • Alfred Genzmer (1851-1912) - niemiecki chirurg i wykładowca uniwersytecki
  • Albert Kolbe (1871-1933) - burmistrz Stargardu Szczecińskiego
  • Kurt Rosenfeld (1877-1943) - niemiecki prawnik, polityk SPD, pruski minister sprawiedliwości
  • Karl Goerdeler (1884-1945) - niemiecki prawnik, konserwatywny polityk, bojownik ruchu oporu przeciwko nazistom
  • Ernst Lensky (1894-?) - absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Królewcu
  • Piotr Połomski (1898-1979) - działacz narodowy i społeczny na Powiślu
  • Ida Siekmann (1902-1961) - pierwsza, śmiertelna ofiara muru berlińskiego
  • Rolf Lahr (1908-1985) - niemiecki dyplomata
  • Jan Mahutta (1911-1990) - powojenny, kwidzyński pedagog i działacz harcerstwa
  • Dieter Gütt (1924-1990) - niemiecki dziennikarz, redaktor radiowy i telewizyjny
  • Ernst Troch (1925-1996) - niemiecki malarz marynistyczny
  • Wojciech Belon (1952-1985) – piosenkarz i poeta, urodzony w Kwidzynie 14 marca 1952 roku
  • Jacek Borcuch – aktor, reżyser, absolwent I LO w Kwidzynie, następnie filozofii Uniwersytetu Warszawskiego i aktorstwa na Akademii Teatralnej w Warszawie, urodzony w Kwidzynie
  • Waldemar Baszanowski – polski sztangista, wielokrotny medalista olimpijski, mistrzostw świata i Europy
  • Leszek Balcerowicz – ekonomista i polityk, były prezes Narodowego Banku Polskiego, Honorowy Obywatel Kwidzyna
  • Edward Hulewicz - polski piosenkarz estradowy, kompozytor, aranżer, dziennikarz muzyczny
  • Jerzy Godzik - działacz samorządowy, Burmistrz Kwidzyna, poseł na Sejm RP, Starosta Kwidzyński
  • Jerzy Kozdroń - radca prawny, polityk, przewodniczący Rady Miejskiej w Kwidzynie, poseł na Sejm RP
  • Leszek Czarnobaj - Burmistrz Kwidzyna, Starosta Kwidzyński, v-ce Marszałek Województwa Pomorskiego
  • Iwona Glinka - flecistka, absolwentka Akademii Muzycznej w Gdańsku, doktorantka na Uniwersytecie w Atenach

Edukacja

Szkoły średnie

Gimnazja

Szkoły podstawowe

Przedszkola

Inne

Życie kulturalne

Kwidzyńskie Centrum Kultury

Scena Lalkowa im. Jana Wilkowskiego

Stowarzyszenie twórcze Scena Lalkowa imienia Jana Wilkowskiego w Kwidzynie,nurt off, profesjonalno-amatorski autorski teatr lalek. Działa od 2001 roku, jest m.in.

  • organizatorem Międzynarodowego Festiwalu Miniatur Lalkowych ANIMO Kwidzyn,
  • tworzy spektakle teatralne (zarówno dla widza dorosłego jak i dla milusińskich),
  • pomaga młodym twórcom w rozwijaniu ich pasji (film, fotografia, muzyka, sztuki plastyczne, pisarstwo, publicystyka kulturalna,),
  • działa na rzecz popularyzacji teatru lalek oraz rozwoju kulturalnego społeczności lokalnej.

Zamek w Kwidzynie

Muzeum Zamkowe w Kwidzynie ze stałymi ekspozycjami:

  • Narzędzi kar i tortur (XVI-XVIII w.)
  • Rzemiosła artystycznego ( XV-XX w.)
  • Rzeźb barokowych z terenu Pomorza
  • Sztuki i kultury materialnej regionu Dolnego Powiśla
  • Przyrody Polski Północnej

Kościoły i Związki Wyznaniowe

Kościół katolicki

Inne wyznania

Cmentarze

Sport

Kwidzyn poszczycić się może wysokim poziomem gry i sukcesami w różnych dziedzinach sportu. W mieście wybudowane są 3 duże hale miejskie z trybunami (na hali przy ulicy Mickiewicza swoje treningi i mecze rozgrywa II ligowa drużyna koszykarska MTS Basket Kwidzyn i ekstraligowa drużyna szczypiornistów MMTS Kwidzyn) oraz stadion miejski mieszczący 3 boiska z trybunami do piłki nożnej (na jednym swoje mecze rozgrywa KKS Rodło Kwidzyn), a także nowoczesne korty tenisowe, pole golfowe, boisko do gry w koszykówkę, lodowisko czynne w sezonie zimowym oraz pływalnię miejską (znajdującą się w części wschodniej miasta), będące własnością KCSiR. Na terenie całego miasta usytuowane są inne boiska i korty, które również są własnością KCSiR. Oprócz prowadzenia drużyn sportowych na poziomie szkolnym, wyróżniamy główne zespoły w dziedzinach:

Koszykówka

  • piłka koszykowa - mężczyźni - MTS Basket Kwidzyn - zespół II Ligi w sezonie 2009/2010

Piłka ręczna

  • piłka ręczna - mężczyźni - MMTS Kwidzyn - zespół Ekstraklasy w sezonie 2007/2008
  • piłka ręczna - kobiety - MMTS Kwidzyn - zespół I Ligi w sezonie 2007/2008

Piłka nożna

  • piłka nożna - mężczyźni - KKS Rodło Kwidzyn - zespół V ligi gdańskiej 2 gr. w sezonie 2011/2012
  • piłka nożna - mężczyźni - MKS Zawisza - zespół V ligi gdańskiej 2 gr. w sezonie 2011/2012

Inne

Związki i stowarzyszenia

Miasto Kwidzyn należy do wielu znaczących stowarzyszeń w Polsce. Główne stowarzyszenia to:

Stowarzyszenia w Kwidzynie:

Ciekawostki

Zapisy nazewnictwa

  • 1233 - Quedin (ZtM)
  • 1236 - Insula Sancte Marie (Perl)
  • 1235 - de Quedina (PUB)
  • 1236 - castrum quod dicitur paruum Quedin (CDPr)
  • 1243 - insule de Quidino (PUB)
  • 1250 - Insulam s. Marie (PUB)
  • 1251 - Quidin (PUB)
  • 1254 - castrum et civitas Insule S. Marie (PUB)
  • 1264 - Quidinensis Episcopus (KDP)
  • 1287 - Insula beate virginis (PUB)
  • 1313 - Insula s. Marie (PUB)
  • 1330 - Insula Sancte Marie (Woe)
  • 1336 - Marienwerder (PUB)
  • 1340 - Margenwerder, Merginwerder, Insula s. Marie (PUB)
  • 1343 - Marienwerder (CDW)
  • 1346 - Merginwerdir (PUB)
  • 1454 - Quedzyn alias Marienwerder (Kęt)
  • 1466 - Quidzyn alias Marienwerder (Woe)
  • 1470 - Qwedzyn (UBP)
  • 1513 - Quidzin (MRP)
  • 1565 - do Kwidzyna (LMC I)
  • 1687 - Kwidzyn (Woe)
  • 1790 - Marienwerder (Srt)
  • 1884 - Kwidzyn (SG)
  • 1936 - Kwidzyn (Ar)
  • 1941 - Marienwerder (NMS)
  • 1951 - Kwidzyn (R)

Zobacz też

Wykaz miejscowości powiatu kwidzyńskiego

Źródła

Źródło „http://kwidzynopedia.pl/index.php?title=Kwidzyn&oldid=18131”