Konsulat Polski w Kwidzynie
|
UNIQ64d5f5ba3589b346-googlemap-00000000-QINU |
| Konsulat Polski w Kwidzynie na mapie" |
|---|
Pierwsza wojna światowa a także traktaty pokojowe po jej zakończeniu spowodowały, że w nowych granicach znalazło się 25 milionów ludzi stanowiących mniejszości narodowe. W celu zagwarantowania praw i ochrony interesów swych obywateli poza granicami poszczególne państwa tworzyły sieć swoich placówek konsularnych. Tak też i odrodzona Rzeczypospolita Polska w 1918 roku przystąpiła do tworzenia własnej służby dyplomatycznej i konsularnej. Krajem, w którym ilość i ranga polskich urzędów konsularnych należały do najwyższych, były Niemcy, gdyż na terenie Rzeszy Niemieckiej mieszkało około 1 miliona Polaków, z czego 400 tysięcy w Prusach Wschodnich. Liczba ta wzrastała podczas napływu polskich robotników sezonowych.
Do celów nadrzędnych konsulatów należało roztoczenie opieki nad obywatelami polskimi za granicą, bronienie i popieranie interesów gospodarczych Polski oraz czuwanie nad wykonywaniem umów międzynarodowych.
Konsulat RP w Kwidzynie to placówka działająca od lutego 1920 roku do wybuchu wojny we wrześniu 1939 roku.
Biura konsulatu mieściły się początkowo w tzw. Resursie przy Herrenstrasse 14 (obecnie ul. Słowiańska). Budynek Resursy nie zachował się do czasów współczesnych.
Od 1932 roku konsulat funkcjonował w budynku przy Marienburgerstrasse 26. Obecnie to Niepubliczne Przedszkole "Jedyneczka" w Kwidzynie znajdujące się przy ul. Braterstwa Narodów pod numerem 65.
Od początku swego istnienia do końca 1920 roku placówka konsularna w Kwidzynie była Konsulatem Generalnym. W 1921 roku sprowadzono ją do rangi konsulatu, w 1922 roku – wicekonsulatu. W latach 1923 – 1939 znów konsulatu.
Na mocy Dekretu Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego z dnia 6 lutego 1920 roku pierwszym konsulem generalnym w Kwidzynie został mianowany hrabia Stanisław Sierakowski z Waplewa. Pełnił on funkcję konsula do 1921 roku. 15 sierpnia 1921 roku stanowisko konsula Konsulatu RP w Kwidzynie objął Józef Gieburowski - znany dziennikarz i dyplomata. Funkcję tą pełnił do końca 1928 roku. Następnie z tytułem wicekonsula pracował do 1931 roku Władysław Mierzyński. Po nim stanowisko wicekonsula objął Stanisław Kosina. Z tytułem konsula II klasy placówką kierował do 1936 roku Mieczysław Rogalski. Ostatnim konsulem do II wojny światowej był Edward Czyżewski.
Konsulat w Kwidzynie był urzędem należącym do najmniejszych osobowo na terenie Rzeszy Niemieckiej. Liczba pracowników ( nie licząc personelu pomocniczego) w różnych okresach wahała się od 3 do 7 urzędników. Z uwagi na tak ograniczoną liczbę zatrudnionych, jeden urzędnik pełnił wiele powierzonych mu funkcji. I tak naprzykład w kwidzyńskim konsulacie przy czteroosobowej obsadzie urzędu w roku 1935 podział personelu na kompetencje wyglądał następująco:
- Konsul – kierownik konsulatu – Mieczysław Rogalski – ogólne kierownictwo, sprawy prawne, kulturalno – oświatowe, polityczne, propaganda, opieka społeczna, sprawy mniejszości, korespondencja polityczna, z władzami miejscowymi i zwierzchnikami, legalizacja dokumentów, kasa, tajne akta, szyfry
- Urzędnik kontraktowy – Józef Nowaczyk – referaty: ekonomiczny, emigracyjny, prasowy, sportowy, wojskowy, sprawy: obywatelskie, opcyjne, paszportowe, stowarzyszeniowe i harcerskie, wiadomości terenowe, intendent gmachu, archiwum, korespondencja z Polską Agencją Telegraficzną, oraz prasa terenowa i krajowa
- Urzędnik kontraktowy – Gertruda Bysikiewicz – dział wizowy, korespondencja z władzami miejscowymi i petentami, sprawy obywateli gdańskich, rachunkowość i inwentaryzacja urzędu, biblioteka, ekspedycja, kartoteka, inwigilacja, maszynopisanie
- Niższy urzędnik kontraktowy – Franciszek Różański – woźny
Na kierowniku konsulatu w randze konsula bądź wicekonsula spoczywały obowiązki prowadzenia pracy programowej, sporządzanie sprawozdawczości i raportów.
Ważne miejsce w pracy konsulatu zajmowały czynności związane z wydawaniem wiz i paszportów.
Konsulat mając do dyspozycji niewielki fundusz wspierał oficjalnie i nieoficjalnie polską inicjatywę i działalność organizacji społecznych. Obok problemów głównych dotyczących działu kulturalno – oświatowego, wiele miejsca konsulat poświęcał propagandzie gospodarczej na swoim terenie, działając na rzecz instytucji w Polsce.
Działalność konsulatu została przerwana dnia 26 sierpnia 1939 roku, kiedy to budynek otoczyła policja niemiecka i przerwano połączenie telefoniczne z Polską. Konsulowi Edwardowi Czyżewskiemu oraz pozostałym pracownikom zakazano opuszczanie gmachu. Natychmiast po wybuchu II wojny światowej, drogą wymiany, pracownicy polskich placówek dyplomatycznych zostali odstawieni do najbliższych punktów granicznych. Dokumenty i archiwum konsulatu przejął wywiad niemiecki. Z polecenia nadprezydenta Prus Wschodnich Ericha Kocha przystąpiono do „ ostatecznego zlikwidowania na terenie Warmii, Mazur i Powiśla wszystkich polskich instytucji".
Dnia 14 października 1995 roku na gmachu byłego Konsulatu Rzeczypospolitej Polskiej w Kwidzynie odsłonięto tablicę upamiętniającą "istnienie w tym budynku tak ważnej dla walki o polskość tych ziem placówki".
Archiwalia
Budynek konsulatu. Fot. ze zbioru Malgos
Pieczątka konsularna, potwierdzenie odbioru z 1936r.
Druk pocztowy nadania listu poleconego do Konsulatu Polski w Kwidzynie
Wizytówka Konsula Józefa Gieburowskiego. Na odwrocie życzenia noworoczne.
Paszport z 1933r. wystawiony w kwidzyńskim konsulacie
Strony paszportu z pieczątką konsularną i podpisem Konsula - Mieczysława Rogalskiego
Niemiecki paszport z 1935r.
Strony paszportu z wizą przejazdową i podpisem Konsula Edwarda Czyżewskiego (1936r.)
Źródła
- Zeszyty Kwidzyńskie Nr 5
- zbiory prywatne
