Gdakowo
Agniesz-ka (dyskusja | edycje) m (→Historia) |
|||
| (Nie pokazano 10 wersji utworzonych przez 6 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{|style="float:right; border: 1px solid grey; border-collapse:collapse; background:white;" border="1" cellspacing="0" cellpadding="5" | {|style="float:right; border: 1px solid grey; border-collapse:collapse; background:white;" border="1" cellspacing="0" cellpadding="5" | ||
| | | | ||
| − | <googlemap version="0.9" lat="53.80207" lon="19.181099" type="map" selector=" | + | <googlemap version="0.9" lat="53.80207" lon="19.181099" type="map" selector="yes" zoom="12"> |
(G) 53.820517, 19.154835, Gdakowo | (G) 53.820517, 19.154835, Gdakowo | ||
</googlemap> | </googlemap> | ||
| Linia 7: | Linia 7: | ||
!|'''Gdakowo na mapie''' | !|'''Gdakowo na mapie''' | ||
|} | |} | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | == Historia == | + | '''Gdakowo''' (dawn. niem. ''Dakau''/''Daakau'' – gwarowo Dakovo) - wieś w województwie pomorskim, w [[powiat kwidzyński|powiecie kwidzyńskim]], w [[Gmina Prabuty|gminie Prabuty]]. |
| + | |||
| + | ==Historia== | ||
Wieś sołecka położona w północnej części gminy na terenie falistym, nad bezimienną strugą wpadającą do Postolińskiej Strugi. Teren wokół wsi niezalesiony z nielicznymi wielkimi oczkami wodnymi i kanałami. | Wieś sołecka położona w północnej części gminy na terenie falistym, nad bezimienną strugą wpadającą do Postolińskiej Strugi. Teren wokół wsi niezalesiony z nielicznymi wielkimi oczkami wodnymi i kanałami. | ||
| − | Wieś zlokalizowana około 8,0 km od Prabut. | + | Wieś zlokalizowana około 8,0 km od [[Prabuty|Prabut]]. |
Gdakowo występuje w różnych zapisach jako: Dachowe – 1285, Dakow – 1293,1294,1366, Dakowe – 1294, de Dachow – 1328, z Gadkowem (zam. Gdakowem) – 1570, Dackau – 1662, Daackau - ok.1790, Gdakowo – 1881,1936,1951. | Gdakowo występuje w różnych zapisach jako: Dachowe – 1285, Dakow – 1293,1294,1366, Dakowe – 1294, de Dachow – 1328, z Gadkowem (zam. Gdakowem) – 1570, Dackau – 1662, Daackau - ok.1790, Gdakowo – 1881,1936,1951. | ||
| − | Nazwa wsi pochodzi od nazwy osobowej Dach. Nazwisko Dach jeszcze w XIX wieku występowało w Dzierzgoniu, Kalwie i Starym Targu. Takie odczytanie nazwy wsi potwierdzają najstarsze zapisy z 1285 i 1328 roku. | + | Nazwa wsi pochodzi od nazwy osobowej Dach. Nazwisko Dach jeszcze w XIX wieku występowało w [http://pl.wikipedia.org/wiki/Dzierzgo%C5%84 Dzierzgoniu], [http://pl.wikipedia.org/wiki/Kalwa_(wojew%C3%B3dztwo_pomorskie) Kalwie] i [http://pl.wikipedia.org/wiki/Stary_Targ Starym Targu]. Takie odczytanie nazwy wsi potwierdzają najstarsze zapisy z 1285 i 1328 roku. |
Pierwsze wzmianki o Gdakowie sięgają 1285 roku, gdzie wymieniany był jako Dachowe. W XIII i XIV wieku znajdowało się w posiadaniu rodziny Stangów - 10 kwietnia 1285 roku kapituła pomezańska przekazała Ditrichowi Stange 50 włók ziemi w Gdakowie i [[Rodowo|Rodowie]] plus 50 grzywien, jako zwrot długu. W [[1321]] lub [[1322]] roku doszło do transakcji sprzedaży dóbr Gdakowo - nowym właścicielem został mieszczanin z Torunia Jan Wenke, co potwierdził w [[1325]] roku biskup pomezański Rudolf. Wkrótce potem przeprowadził Wenke akcję osadniczą, co potwierdza dokument z 1328 roku, w którym występuje sołtys Mikołaj z Gdakowa (Nikolaus de Dachow). Kolejnym właścicielem stał się Tiedman Pope wraz z żoną Agnieszką. Miało to miejsce w [[1367]] roku. Biskup Mikołaj potwierdził sprzedaż w dokumencie i wtedy też po raz pierwszy Gdakowo określono jako wieś. | Pierwsze wzmianki o Gdakowie sięgają 1285 roku, gdzie wymieniany był jako Dachowe. W XIII i XIV wieku znajdowało się w posiadaniu rodziny Stangów - 10 kwietnia 1285 roku kapituła pomezańska przekazała Ditrichowi Stange 50 włók ziemi w Gdakowie i [[Rodowo|Rodowie]] plus 50 grzywien, jako zwrot długu. W [[1321]] lub [[1322]] roku doszło do transakcji sprzedaży dóbr Gdakowo - nowym właścicielem został mieszczanin z Torunia Jan Wenke, co potwierdził w [[1325]] roku biskup pomezański Rudolf. Wkrótce potem przeprowadził Wenke akcję osadniczą, co potwierdza dokument z 1328 roku, w którym występuje sołtys Mikołaj z Gdakowa (Nikolaus de Dachow). Kolejnym właścicielem stał się Tiedman Pope wraz z żoną Agnieszką. Miało to miejsce w [[1367]] roku. Biskup Mikołaj potwierdził sprzedaż w dokumencie i wtedy też po raz pierwszy Gdakowo określono jako wieś. | ||
| Linia 25: | Linia 23: | ||
W roku 1378 kolejny właściciel Hermann von Allen sprzedał wieś i majątek biskupowi Johann’owi za kwotę 1200 marek. | W roku 1378 kolejny właściciel Hermann von Allen sprzedał wieś i majątek biskupowi Johann’owi za kwotę 1200 marek. | ||
| − | W roku [[1409]], jak wynika z dokumentacji, we wsi znajdowała się karczma oraz kaplica katolicka wyposażona w dzwony i ornaty. Ta ostatnia została zniszczona w trakcie wojny głodowej w 1414 roku, a następnie odbudowana, aby w [[1601]] | + | W roku [[1409]], jak wynika z dokumentacji, we wsi znajdowała się karczma oraz kaplica katolicka wyposażona w dzwony i ornaty. Ta ostatnia została zniszczona w trakcie wojny głodowej w 1414 roku, a następnie odbudowana, aby w [[1601]] roku mogła stać się filią [[Kościół Polski w Prabutach|polskiego kościoła]] w [[Prabuty|Prabutach]] skąd polscy diakoni, występujący jako proboszczowie w Gdakowie, przyjeżdżali od 1579 roku odprawiać nabożeństwa, które jeszcze w XVIII wieku odbywano po polsku. W [[1752]] roku dokonano rozbiórki kaplicy z powodu złego stanu technicznego, a na jej miejscu powstał kościół wybudowany w latach 1753-1755. |
W 1789 roku Gdakowo było wsią królewską z 34 domami. W kolejnych latach wieś rozrastała się. | W 1789 roku Gdakowo było wsią królewską z 34 domami. W kolejnych latach wieś rozrastała się. | ||
| − | W 1876 roku Gdakowo otrzymało połączenie kolejowe z Prabutami dzięki linii kolejowej Malbork – Iława. | + | W 1876 roku Gdakowo otrzymało połączenie kolejowe z [[Prabuty|Prabutami]] dzięki linii kolejowej [http://pl.wikipedia.org/wiki/Malbork Malbork] – [http://pl.wikipedia.org/wiki/I%C5%82awa Iława]. |
| − | W 1881 roku wieś posiadała 101 budynków w tym 48 mieszkalnych. Zamieszkiwało ją 138 katolików i 235 ewangelików. Ewangelicy mieli na miejscu kościół oraz szkołę. Parafia katolicka była w Prabutach. Obszar tej włościańskiej wsi wynosił wówczas 3011 mórg. W roku 1885 wynosił on 768,8 ha, w tym 678 ha ziemi ornej i 59 ha łąk. | + | W 1881 roku wieś posiadała 101 budynków w tym 48 mieszkalnych. Zamieszkiwało ją 138 katolików i 235 ewangelików. Ewangelicy mieli na miejscu kościół oraz szkołę. Parafia katolicka była w [[Prabuty|Prabutach]]. Obszar tej włościańskiej wsi wynosił wówczas 3011 mórg. W roku 1885 wynosił on 768,8 ha, w tym 678 ha ziemi ornej i 59 ha łąk. |
| − | W 1894 roku wybudowano nowy budynek szkolny na miejscu starej szkoły, spalonej na początku lat 90 – tych XIX wieku. Była to szkoła jednoklasowa. W roku 1928 ustanowiono stanowisko drugiego nauczyciela, gdyż liczba uczniów wzrosła do 80. Planowana za 35.000 marek budowa drugiej izby lekcyjnej nie doszła do skutku z powodu budowy dużej szkoły w Ząbrowie koło Susza. | + | W 1894 roku wybudowano nowy budynek szkolny na miejscu starej szkoły, spalonej na początku lat 90 – tych XIX wieku. Była to szkoła jednoklasowa. W roku 1928 ustanowiono stanowisko drugiego nauczyciela, gdyż liczba uczniów wzrosła do 80. Planowana za 35.000 marek budowa drugiej izby lekcyjnej nie doszła do skutku z powodu budowy dużej szkoły w [http://pl.wikipedia.org/wiki/Z%C4%85browo_(wojew%C3%B3dztwo_warmi%C5%84sko-mazurskie) Ząbrowie] koło [http://pl.wikipedia.org/wiki/Susz Susza]. |
| − | Organizacyjnie szkoła była połączona z Kościołem. Należało do niej 6 mórg ziemi przy drodze do Kamiennej (niem. Steinberg). | + | Organizacyjnie szkoła była połączona z Kościołem. Należało do niej 6 mórg ziemi przy drodze do [[Kamienna|Kamiennej]] (dawn. niem. ''Steinberg''). |
| − | Rozdział szkoły od Kościoła nastąpił krótko przed II wojną światową. Kościół w Gdakowie od 1812 roku był kościołem filialnym kościoła w Rodowie Dużym. Gdakowo razem z Laskowicami, majątkiem Orkusz i Wilczewem (niem. Wilzen) tworzyło parafię. | + | Rozdział szkoły od Kościoła nastąpił krótko przed II wojną światową. Kościół w Gdakowie od 1812 roku był kościołem filialnym kościoła w [[Rodowo|Rodowie Dużym]]. Gdakowo razem z [[Laskowice|Laskowicami]], majątkiem [[Orkusz]] i [http://pl.wikipedia.org/wiki/Wilczewo_(powiat_sztumski) Wilczewem] (dawn. niem. ''Wilzen'') tworzyło parafię. |
| − | Wieś posiadała kuźnię usytuowaną na początku wsi od strony wschodniej, prowadzoną przed wojną przez kowala o polskim nazwisku Swebodczyński i jego syna Wiktora. Mleczarnię zbudowano w 1900 roku i wkrótce przebudowano na parową, produkującą ser tylżycki. Od 1930 roku przyjmowała ona mleko też z Rodowa Małego, Rodowa Dużego oraz Antonina. | + | Wieś posiadała kuźnię usytuowaną na początku wsi od strony wschodniej, prowadzoną przed wojną przez kowala o polskim nazwisku Swebodczyński i jego syna Wiktora. Mleczarnię zbudowano w 1900 roku i wkrótce przebudowano na parową, produkującą ser tylżycki. Od 1930 roku przyjmowała ona mleko też z [[Rodowo Małe|Rodowa Małego]], [[Rodowo|Rodowa Dużego]] oraz [[Antonin|Antonina]]. |
W 1912 roku zbudowano dworzec kolejowy, przy którym zawiadowca stacji Liermann utrzymywał bardzo ładny ogród kwiatowy. | W 1912 roku zbudowano dworzec kolejowy, przy którym zawiadowca stacji Liermann utrzymywał bardzo ładny ogród kwiatowy. | ||
| − | Od 1920 roku wieś miała agencję pocztową, a dwaj listonosze obsługiwali oprócz niej także Rodowo i Laskowice. | + | Od 1920 roku wieś miała agencję pocztową, a dwaj listonosze obsługiwali oprócz niej także [[Rodowo]] i [[Laskowice]]. |
Miejscowa społeczność utworzyła w roku 1921 Ochotniczą Straż Pożarną. | Miejscowa społeczność utworzyła w roku 1921 Ochotniczą Straż Pożarną. | ||
| + | |||
| + | Zmiana dotychczasowej nazwy ''Dakau'' (dawn. pow. suski) na '''Gdakowo''' ustalona została Rozporządzeniem Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946r. (Monitor Polski Nr 142, poz. 262). | ||
| + | |||
W latach 1975-1998 wieś należała do województwa elbląskiego. | W latach 1975-1998 wieś należała do województwa elbląskiego. | ||
| − | == Zabytki == | + | ==Zabytki== |
W Gdakowie na uwagę zasługuje kościół, dawny ewangelicki, obecnie parafialny rzymsko – katolicki, p.w. św. Anny z lat 1753 – 1755, który powstał na miejscu rozebranej kaplicy. Kościół ten zbudowany był według planów mieszkającego w Gdakowie - jak mówią dokumenty – „polskiego architekta” Bogumiła (Gottlieb’a) Haselbachera, sporządzonych na podstawie koncepcji pruskiego królewskiego mistrza budowlanego Garlinega. Koszt budowy wyniósł 976 talarów i był opłacony z kasy królewskiej. Masywną wieżę kościoła wieńczył zgrabny hełm z otwartą galeryjką, która 12 sierpnia 1790 roku zawaliła się. Odbudowa hełmu przeprowadzona została w 1796 roku przez królewskiego mistrza budowlanego Bach’a z Kwidzyna. Kolejna naprawa hełmu wieży miała miejsce w 1835 roku. | W Gdakowie na uwagę zasługuje kościół, dawny ewangelicki, obecnie parafialny rzymsko – katolicki, p.w. św. Anny z lat 1753 – 1755, który powstał na miejscu rozebranej kaplicy. Kościół ten zbudowany był według planów mieszkającego w Gdakowie - jak mówią dokumenty – „polskiego architekta” Bogumiła (Gottlieb’a) Haselbachera, sporządzonych na podstawie koncepcji pruskiego królewskiego mistrza budowlanego Garlinega. Koszt budowy wyniósł 976 talarów i był opłacony z kasy królewskiej. Masywną wieżę kościoła wieńczył zgrabny hełm z otwartą galeryjką, która 12 sierpnia 1790 roku zawaliła się. Odbudowa hełmu przeprowadzona została w 1796 roku przez królewskiego mistrza budowlanego Bach’a z Kwidzyna. Kolejna naprawa hełmu wieży miała miejsce w 1835 roku. | ||
Wzniesiona w prostych formach budowla ma wymiary 9,45 x 15,70 m. Wieżę usytuowano przy dłuższym, zachodnim boku. Całość nakryto dachem czterospadowym. Ściany tynkowane. Drzwi wieży okuto robotą kowalską z 1755 roku. | Wzniesiona w prostych formach budowla ma wymiary 9,45 x 15,70 m. Wieżę usytuowano przy dłuższym, zachodnim boku. Całość nakryto dachem czterospadowym. Ściany tynkowane. Drzwi wieży okuto robotą kowalską z 1755 roku. | ||
| − | Przy kościele jest cmentarz zlokalizowany po stronie zachodniej kościoła. Cmentarz ten był czynny do 1945 roku jako cmentarz ewangelicki. Po 1945 roku cmentarz zamknięto. Najstarszy nagrobek pochodzi z 1922 roku. | + | Przy kościele jest [[Cmentarz ewangelicki w Gdakowie|cmentarz]] zlokalizowany po stronie zachodniej kościoła. Cmentarz ten był czynny do 1945 roku jako cmentarz ewangelicki. Po 1945 roku cmentarz zamknięto. Najstarszy nagrobek pochodzi z 1922 roku. |
| − | Dokumenty z lat 1841 – 1846 mówią, że cmentarz w tym okresie był tak zapełniony, iż musiano założyć nowy. Założono go na północ od wsi Wilczewa. Był to cmentarz ewangelicki. Zamknięto go w 1945 roku. W 1978 grunt po zlikwidowanym cmentarzu został sprzedany prywatnemu właścicielowi. | + | Dokumenty z lat 1841 – 1846 mówią, że cmentarz w tym okresie był tak zapełniony, iż musiano założyć nowy. Założono go na północ od wsi Wilczewa. Był to cmentarz ewangelicki. Zamknięto go w 1945 roku. W 1978 roku grunt po zlikwidowanym cmentarzu został sprzedany prywatnemu właścicielowi. |
| − | == Ludność == | + | ==Galeria== |
| + | |||
| + | <gallery> | ||
| + | Grafika:Kosciol_Gdakowo.jpg |Kościół w Gdakowie. Zdjęcie wykonane w lipcu 2008 roku. Autor:[[Użytkownik:Drosik|Drosik]] | ||
| + | Grafika:Kosciol2_Gdakowo.jpg |Kościół w Gdakowie. Zdjęcie wykonane w lipcu 2008 roku. Autor:[[Użytkownik:Drosik|Drosik]] | ||
| + | Grafika:Gdakowo - obok kościoła.jpg|Tablica na cmentarzu | ||
| + | Grafika:Dom_Gdakowo.jpg|Budynek z 1965 roku w Gdakowie. Zdjęcie wykonane w lipcu 2008 roku. Autor:[[Użytkownik:Drosik|Drosik]] | ||
| + | Grafika:Gdakowo - dworzec 1912 r..jpg|Bydynek dworca w Gdakowie | ||
| + | </gallery> | ||
| + | |||
| + | ==Zapisy nazewnictwa== | ||
| + | |||
| + | * 1285 - '''Dachowe''' ([[H.Górnowicz, Toponimia Powiśla Gdańskiego/wykaz skrótów#U|UBP]]) | ||
| + | * 1293 - '''Dakow''' ([[H.Górnowicz, Toponimia Powiśla Gdańskiego/wykaz skrótów#U|UBP]]) | ||
| + | * 1294 - '''Dakowe''' ([[H.Górnowicz, Toponimia Powiśla Gdańskiego/wykaz skrótów#U|UBP]]), '''Dakow''' ([[H.Górnowicz, Toponimia Powiśla Gdańskiego/wykaz skrótów#P|PUB]]) | ||
| + | * 1328 - '''Dachow''' ([[H.Górnowicz, Toponimia Powiśla Gdańskiego/wykaz skrótów#U|UBP]]) | ||
| + | * 1366 - '''Dakow''' ([[H.Górnowicz, Toponimia Powiśla Gdańskiego/wykaz skrótów#U|UBP]]) | ||
| + | * 1570 - z '''Gadkowem''' ([[H.Górnowicz, Toponimia Powiśla Gdańskiego/wykaz skrótów#L|LMC II]]) | ||
| + | * 1662 - '''Dackau''' ([[H.Górnowicz, Toponimia Powiśla Gdańskiego/wykaz skrótów#Z|ZtM]]) | ||
| + | * 1790 - '''Daackau''' ([[H.Górnowicz, Toponimia Powiśla Gdańskiego/wykaz skrótów#S|Srt]]) | ||
| + | * 1881 - '''Gdakowo''' ([[H.Górnowicz, Toponimia Powiśla Gdańskiego/wykaz skrótów#S|SG]]) | ||
| + | * 1945 - '''Dakau''' ([[H.Górnowicz, Toponimia Powiśla Gdańskiego/wykaz skrótów#R|R]]) | ||
| + | * 1951 - '''Gdakowo''' ([[H.Górnowicz, Toponimia Powiśla Gdańskiego/wykaz skrótów#R|R]]) | ||
| + | * inne spotykane formy ('''Daakau''') | ||
| + | |||
| + | ==Ludność== | ||
Wielkość wsi przedstawiała się następująco na przestrzeni lat: | Wielkość wsi przedstawiała się następująco na przestrzeni lat: | ||
| − | * 1789 r. - 34 domy mieszkalne | + | * 1789 r. - 34 domy mieszkalne |
| − | * 1817 r. - 38 domów mieszkalnych, 278 mieszkańców | + | * 1817 r. - 38 domów mieszkalnych, 278 mieszkańców |
| − | * 1831 r. - 35 domów mieszkalnych, 217 mieszkańców | + | * 1831 r. - 35 domów mieszkalnych, 217 mieszkańców |
| − | * 1864 r. - 48 domów mieszkalnych, 373 mieszkańców | + | * 1864 r. - 48 domów mieszkalnych, 373 mieszkańców |
| − | * 1871 r. - 48 domów mieszkalnych, 372 mieszkańców | + | * 1871 r. - 48 domów mieszkalnych, 372 mieszkańców |
| − | * 1885 r. - 48 domów mieszkalnych, 357 mieszkańców | + | * 1885 r. - 48 domów mieszkalnych, 357 mieszkańców |
| − | * 1895 r. - 44 domy mieszkalne, 337 mieszkańców | + | * 1895 r. - 44 domy mieszkalne, 337 mieszkańców |
| − | * 1905 r. - 45 domów mieszkalnych, 306 mieszkańców | + | * 1905 r. - 45 domów mieszkalnych, 306 mieszkańców |
| + | * 1910 r. - 300 mieszkańców. | ||
==Zobacz też== | ==Zobacz też== | ||
| + | |||
'''[[Wykaz miejscowości powiatu kwidzyńskiego]]''' | '''[[Wykaz miejscowości powiatu kwidzyńskiego]]''' | ||
| − | == Źródła == | + | ==Źródła== |
| + | |||
* [[Iława. Z dziejów miasta i powiatu]] 1972 | * [[Iława. Z dziejów miasta i powiatu]] 1972 | ||
* "Studium Historyczno - Przestrzenne gminy Prabuty" Andrzej Milkiewicz, Elbląg 1994 | * "Studium Historyczno - Przestrzenne gminy Prabuty" Andrzej Milkiewicz, Elbląg 1994 | ||
| + | * http://www.westpreussen.de/ | ||
| + | * Monitor Polski - Rocznik 1946 Nr 142 | ||
| + | |||
{|style="float:center; border: 1px white; border-collapse:collapse; background:white;" border="1" cellspacing="0" cellpadding="5" | {|style="float:center; border: 1px white; border-collapse:collapse; background:white;" border="1" cellspacing="0" cellpadding="5" | ||
Aktualna wersja na dzień 08:55, 17 gru 2009
|
UNIQ6d6dcab1259c5b18-googlemap-00000000-QINU |
| Gdakowo na mapie |
|---|
Gdakowo (dawn. niem. Dakau/Daakau – gwarowo Dakovo) - wieś w województwie pomorskim, w powiecie kwidzyńskim, w gminie Prabuty.
Spis treści[ukryj] |
Historia
Wieś sołecka położona w północnej części gminy na terenie falistym, nad bezimienną strugą wpadającą do Postolińskiej Strugi. Teren wokół wsi niezalesiony z nielicznymi wielkimi oczkami wodnymi i kanałami. Wieś zlokalizowana około 8,0 km od Prabut.
Gdakowo występuje w różnych zapisach jako: Dachowe – 1285, Dakow – 1293,1294,1366, Dakowe – 1294, de Dachow – 1328, z Gadkowem (zam. Gdakowem) – 1570, Dackau – 1662, Daackau - ok.1790, Gdakowo – 1881,1936,1951.
Nazwa wsi pochodzi od nazwy osobowej Dach. Nazwisko Dach jeszcze w XIX wieku występowało w Dzierzgoniu, Kalwie i Starym Targu. Takie odczytanie nazwy wsi potwierdzają najstarsze zapisy z 1285 i 1328 roku.
Pierwsze wzmianki o Gdakowie sięgają 1285 roku, gdzie wymieniany był jako Dachowe. W XIII i XIV wieku znajdowało się w posiadaniu rodziny Stangów - 10 kwietnia 1285 roku kapituła pomezańska przekazała Ditrichowi Stange 50 włók ziemi w Gdakowie i Rodowie plus 50 grzywien, jako zwrot długu. W 1321 lub 1322 roku doszło do transakcji sprzedaży dóbr Gdakowo - nowym właścicielem został mieszczanin z Torunia Jan Wenke, co potwierdził w 1325 roku biskup pomezański Rudolf. Wkrótce potem przeprowadził Wenke akcję osadniczą, co potwierdza dokument z 1328 roku, w którym występuje sołtys Mikołaj z Gdakowa (Nikolaus de Dachow). Kolejnym właścicielem stał się Tiedman Pope wraz z żoną Agnieszką. Miało to miejsce w 1367 roku. Biskup Mikołaj potwierdził sprzedaż w dokumencie i wtedy też po raz pierwszy Gdakowo określono jako wieś.
W roku 1378 kolejny właściciel Hermann von Allen sprzedał wieś i majątek biskupowi Johann’owi za kwotę 1200 marek.
W roku 1409, jak wynika z dokumentacji, we wsi znajdowała się karczma oraz kaplica katolicka wyposażona w dzwony i ornaty. Ta ostatnia została zniszczona w trakcie wojny głodowej w 1414 roku, a następnie odbudowana, aby w 1601 roku mogła stać się filią polskiego kościoła w Prabutach skąd polscy diakoni, występujący jako proboszczowie w Gdakowie, przyjeżdżali od 1579 roku odprawiać nabożeństwa, które jeszcze w XVIII wieku odbywano po polsku. W 1752 roku dokonano rozbiórki kaplicy z powodu złego stanu technicznego, a na jej miejscu powstał kościół wybudowany w latach 1753-1755.
W 1789 roku Gdakowo było wsią królewską z 34 domami. W kolejnych latach wieś rozrastała się.
W 1876 roku Gdakowo otrzymało połączenie kolejowe z Prabutami dzięki linii kolejowej Malbork – Iława.
W 1881 roku wieś posiadała 101 budynków w tym 48 mieszkalnych. Zamieszkiwało ją 138 katolików i 235 ewangelików. Ewangelicy mieli na miejscu kościół oraz szkołę. Parafia katolicka była w Prabutach. Obszar tej włościańskiej wsi wynosił wówczas 3011 mórg. W roku 1885 wynosił on 768,8 ha, w tym 678 ha ziemi ornej i 59 ha łąk.
W 1894 roku wybudowano nowy budynek szkolny na miejscu starej szkoły, spalonej na początku lat 90 – tych XIX wieku. Była to szkoła jednoklasowa. W roku 1928 ustanowiono stanowisko drugiego nauczyciela, gdyż liczba uczniów wzrosła do 80. Planowana za 35.000 marek budowa drugiej izby lekcyjnej nie doszła do skutku z powodu budowy dużej szkoły w Ząbrowie koło Susza.
Organizacyjnie szkoła była połączona z Kościołem. Należało do niej 6 mórg ziemi przy drodze do Kamiennej (dawn. niem. Steinberg).
Rozdział szkoły od Kościoła nastąpił krótko przed II wojną światową. Kościół w Gdakowie od 1812 roku był kościołem filialnym kościoła w Rodowie Dużym. Gdakowo razem z Laskowicami, majątkiem Orkusz i Wilczewem (dawn. niem. Wilzen) tworzyło parafię.
Wieś posiadała kuźnię usytuowaną na początku wsi od strony wschodniej, prowadzoną przed wojną przez kowala o polskim nazwisku Swebodczyński i jego syna Wiktora. Mleczarnię zbudowano w 1900 roku i wkrótce przebudowano na parową, produkującą ser tylżycki. Od 1930 roku przyjmowała ona mleko też z Rodowa Małego, Rodowa Dużego oraz Antonina.
W 1912 roku zbudowano dworzec kolejowy, przy którym zawiadowca stacji Liermann utrzymywał bardzo ładny ogród kwiatowy.
Od 1920 roku wieś miała agencję pocztową, a dwaj listonosze obsługiwali oprócz niej także Rodowo i Laskowice. Miejscowa społeczność utworzyła w roku 1921 Ochotniczą Straż Pożarną.
Zmiana dotychczasowej nazwy Dakau (dawn. pow. suski) na Gdakowo ustalona została Rozporządzeniem Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946r. (Monitor Polski Nr 142, poz. 262).
W latach 1975-1998 wieś należała do województwa elbląskiego.
Zabytki
W Gdakowie na uwagę zasługuje kościół, dawny ewangelicki, obecnie parafialny rzymsko – katolicki, p.w. św. Anny z lat 1753 – 1755, który powstał na miejscu rozebranej kaplicy. Kościół ten zbudowany był według planów mieszkającego w Gdakowie - jak mówią dokumenty – „polskiego architekta” Bogumiła (Gottlieb’a) Haselbachera, sporządzonych na podstawie koncepcji pruskiego królewskiego mistrza budowlanego Garlinega. Koszt budowy wyniósł 976 talarów i był opłacony z kasy królewskiej. Masywną wieżę kościoła wieńczył zgrabny hełm z otwartą galeryjką, która 12 sierpnia 1790 roku zawaliła się. Odbudowa hełmu przeprowadzona została w 1796 roku przez królewskiego mistrza budowlanego Bach’a z Kwidzyna. Kolejna naprawa hełmu wieży miała miejsce w 1835 roku. Wzniesiona w prostych formach budowla ma wymiary 9,45 x 15,70 m. Wieżę usytuowano przy dłuższym, zachodnim boku. Całość nakryto dachem czterospadowym. Ściany tynkowane. Drzwi wieży okuto robotą kowalską z 1755 roku. Przy kościele jest cmentarz zlokalizowany po stronie zachodniej kościoła. Cmentarz ten był czynny do 1945 roku jako cmentarz ewangelicki. Po 1945 roku cmentarz zamknięto. Najstarszy nagrobek pochodzi z 1922 roku. Dokumenty z lat 1841 – 1846 mówią, że cmentarz w tym okresie był tak zapełniony, iż musiano założyć nowy. Założono go na północ od wsi Wilczewa. Był to cmentarz ewangelicki. Zamknięto go w 1945 roku. W 1978 roku grunt po zlikwidowanym cmentarzu został sprzedany prywatnemu właścicielowi.
Galeria
Kościół w Gdakowie. Zdjęcie wykonane w lipcu 2008 roku. Autor:Drosik
Kościół w Gdakowie. Zdjęcie wykonane w lipcu 2008 roku. Autor:Drosik
Tablica na cmentarzu
Budynek z 1965 roku w Gdakowie. Zdjęcie wykonane w lipcu 2008 roku. Autor:Drosik
Bydynek dworca w Gdakowie
Zapisy nazewnictwa
- 1285 - Dachowe (UBP)
- 1293 - Dakow (UBP)
- 1294 - Dakowe (UBP), Dakow (PUB)
- 1328 - Dachow (UBP)
- 1366 - Dakow (UBP)
- 1570 - z Gadkowem (LMC II)
- 1662 - Dackau (ZtM)
- 1790 - Daackau (Srt)
- 1881 - Gdakowo (SG)
- 1945 - Dakau (R)
- 1951 - Gdakowo (R)
- inne spotykane formy (Daakau)
Ludność
Wielkość wsi przedstawiała się następująco na przestrzeni lat:
- 1789 r. - 34 domy mieszkalne
- 1817 r. - 38 domów mieszkalnych, 278 mieszkańców
- 1831 r. - 35 domów mieszkalnych, 217 mieszkańców
- 1864 r. - 48 domów mieszkalnych, 373 mieszkańców
- 1871 r. - 48 domów mieszkalnych, 372 mieszkańców
- 1885 r. - 48 domów mieszkalnych, 357 mieszkańców
- 1895 r. - 44 domy mieszkalne, 337 mieszkańców
- 1905 r. - 45 domów mieszkalnych, 306 mieszkańców
- 1910 r. - 300 mieszkańców.
Zobacz też
Wykaz miejscowości powiatu kwidzyńskiego
Źródła
- Iława. Z dziejów miasta i powiatu 1972
- "Studium Historyczno - Przestrzenne gminy Prabuty" Andrzej Milkiewicz, Elbląg 1994
- http://www.westpreussen.de/
- Monitor Polski - Rocznik 1946 Nr 142
|
