Kołodzieje
|
UNIQ704c7d037959d08a-googlemap-00000000-QINU |
| Kołodzieje na mapie |
|---|
Kołodzieje (niem. Wachsmuth) - wieś położona w województwie pomorskim, w powiecie kwidzyńskim, w gminie Prabuty.
Spis treści[ukryj] |
Historia
Wieś sołecka w południowej części gminy Prabuty.Położona na pagórkowatym, urozmaiconym terenie poprzecinanym licznymi rowami i ciekami wodnymi. Od północnego wschodu wieś sąsiaduje z Jeziorem Matecznym (dawn. niem. Mutter See).
Kołodzieje w najstarszych dokumentach zwane Colozey, należały w XIII wieku do biskupa pomezańskiego, który w 1289 roku nadał je jako bona antiquum Colozey wraz z innymi dobrami Prusowi Navierowi i jego synom: Tuliksyte, Ludwikowi i Merunowi w zamian za majątek w Obrzynowie. Nie jest znana data lokacji wsi. Jako wieś, w dalszym ciągu pod nazwą Colozey występują po raz pierwszy w dokumencie z 1330 roku, określającym granice Prabut. W 1371 roku nastąpiła nowa lokacja. Dokument wystawiony wówczas przez biskupa pomezańskiego mówi, że sołtys Mikołaj otrzymał obowiązek zasiedlenia „naszej wsi Colozey” („nostra villa Colozey). 7 włók, które wówczas otrzymali Theodorich i Johann miały być wolne od opłat. Ponadto zezwolono na wybudowanie we wsi karczmy, której karczmarz miał płacić czynsz w wysokości jednej i pół grzywny rocznie. Z omówionego dokumentu wynika, że wieś powstała znacznie wcześniej i na skutek jakiś wypadków losowych (zarazy?) została wyludniona. W 1420 roku mieszkańcy wsi otrzymali z rąk biskupa pomezańskiego kolejny przywilej lokacyjny. W tym czasie we wsi był już kościół bowiem w 1420 roku wymieniony zostaje proboszcz.
O dalszych losach wsi w ciągu blisko trzech wieków dokumenty milczą. Jednak istnieją szczątkowe informacje tzn.: W roku 1486 wymieniany jest Olbrach z Kołodziejów, a w roku 1505 Jakub Kalkstein - sędzia ziemski prabucki. W 1539 roku 23 łany ziemi w Kołodziejach dzierżawił Hans von Kalkstein, który następnie odsprzedał je rodzinie Dobeneck.
Wizytacja kościelna w roku 1543 wspomina o 4 łanach ziemi kościelnej, z której korzystał ewangelicki kapłan kościoła w Prabutach.
(Według dociekań nauczyciela Reschke, kościół w Kołodziejach przez długie lata stał w ruinie. Ruiny kaplicy wraz z wieżą zostały zbużone w 1845 roku. Znajdowały się one na placu przy drodze wiejskiej, obok drogi do Gilwy, wykorzystywanym przed ostatnia wojną jako plac turniejowy. Obecność kościoła na tym miejscu upamiętniała posadzona tam lipa.)
W 1789 roku Kołodzieje były wsią królewską z folwarkiem i liczyły 29 domów mieszkalnych.
W roku 1851 z majątku na terenie Kołodziei powstał majątek Kowale.
W roku 1864 wieś liczyła 2779 mórg ziemi, a w roku 1885 - 709,7 ha powierzchni, w tym 511 ha ziemi ornej, 91 ha łąk i 5 ha lasów. W 1905 roku wieś posiadała tylko 708 ha powierzchni.
W poszczególnych spisach wieś wyglądała następująco:
| Rok | Ilość domów | Liczba mieszkańców |
|---|
| 1817 | 22 | 182 |
|---|---|---|
| 1831 | 43 | 309 |
| 1864 | 49 | 431 |
| 1871 | 51 | 368 |
| 1885 | 51 | 386 |
| 1895 | 51 | 384 |
| 1905 | 50 | 350 |
| 1910 | - | 323 |
Na przykład w roku 1864 na 431 mieszkańców 12 było katolikami i aż 419 ewangelikami.
W okresie międzywojennym wieś była domeną państwową. Miała ona własną szkołę dwuklasową; Budynek szkolny spłonął w 1912 roku, lecz został wkrótce odbudowany.
We wsi istniały także dwie gospody, kuźnia, kołodziejarnia i mleczarnia wybudowana w latach trzydziestych. W roku 1924 we wsi zawiązała się Ochotnicza Straż Pożarna, która miała remizę obok dawnej działki kościelnej, na skrzyżowaniu drogą do Gilwy.
Do chłopów ze wsi Kołodzieje należało niegdyś Jezioro Mateczne, które z czasem zostało sprzedane i włączone do majątku Grażymowo.
W polu, na północnym – zachodzie od wsi, w rozwidleniu dwóch dróg polnych, położony był cmentarz ewangelicki, prawdopodobnie z drugiej połowy XIX wieku. Cmentarz ten po roku 1945 nie był już użytkowany, zachował ogólne założenie i drzewostan. Brak na nim mogił i nagrobków.
W czasie ostatniej wojny część obiektów została zniszczona, część przebudowano w okresie powojennym. Z historycznej, zwartej zabudowy zachowało się kilkanaście budynków z końca XIX i początku XX wieku, w tym szkoła i remiza.
Zmiana dotychczasowej nazwy Wachsmuth (dawn. pow. suski) na Kołodzieje ustalona została Rozporządzeniem Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 1 lipca 1947r. (Monitor Polski Nr 111, poz. 719).
Zapisy nazewnictwa
- Wachsmuth
- Colozey
- Kołodzieje
Zobacz też
Wykaz miejscowości powiatu kwidzyńskiego
Źródła
- Iława. Z dziejów miasta i powiatu
- "Studium Historyczno - Przestrzenne gminy Prabuty" Andrzej Milkiewicz, Elbląg 1994
- http://www.westpreussen.de/
- Monitor Polski - Rocznik 1947 Nr 111
|
