Borowy Młyn

Z Kwidzynopedia - encyklopedia e-kwidzyn

Borowy Młyn na mapie
UNIQ59064442871a62b-googlemap-00000000-QINU

Borowy Młyn (dawn. niem. Heidemühl) - wieś w województwie pomorskim, w powiecie kwidzyńskim, w gminie Ryjewo.

Spis treści

[ukryj]

1 Historia
2 Teraźniejszość
3 Zapisy nazewnictwa
4 Zobacz też
5 Źródła

Historia

Pierwsza wzmianka w 1419 r. mówi o samodzielnej osadzie lokowanej na prawie magdeburskim. W 1565 r. zapisano nazwę polską – Borowy Młyn.

Wojny polsko-krzyżackie i polsko-szwedzkie w XV-XVII w. oraz wielokrotne powodzie powodowały popadanie osady w ruinę. W lustracji w 1565 r. ponownie wymienia się młyn nad rzeczką (Heidemuhler Bache = Postolińska Struga). Tu w pobliżu była odlewnia kul działowych zbudowana na rozkaz króla Stefana Batorego, idącego przeciwko nieposłusznemu Gdańskowi (1577 r.). W miejscu dawnej kuźni powstała karczma (Hammerkrug = Mostki), której pierwszym właścicielem był Hammer. W 1648 r. była miejscem ożywionego handlu suknem i warzywami między jej właścicielem Prostyńskim a arendarzem z Ryjewa, Sarnowskim.

Inną leśną osadą był Stawek (dawn. niem. Jesuitenhof), nadany pod koniec XVII w. jezuitom malborskim (do 1773 r. - podobnie jak Grzymała i Czerwony Dwór k/Łozy) przez starostę sztumskiego Jana Krasińskiego. Miała ona 3 łany i 18 mórg. Dwór ten zniszczony został po 1945 r. a pozostała tylko aleja lipowa do szosy Ryjewo-Sztumska Wieś. Za zachodnią część Borowego Młyna uważany jest też dawny Schinkenland, który starościna sztumska, Tekla Bielińska wydzierżawiła 3 menonitom (w 1745 r.). W 1662 r. wokół młyna zbożowego były, należące do Marcjana Blińskiego, a potem Johanna Roziana, 3 łany ziemi, a w 1772 r. tylko 1 łan. Właściciel Borowego Młyna, Christina Łaski od 1738 r. podjął odbudowę siedliska, które po I rozbiorze znalazło się w rękach niemieckich. Długoletnim właścicielem był Karl Keller. W 1789 r. było tu 13 dymów. Osada rozwinęła się po 1833 r., kiedy to kolejni właściciele, Gottfried Schneider z synami, Karl Biden (do 1903 r.) oraz bracia Otto i August Mullerowie, zbudowali śluzę, staw oraz obmurowane kanały doprowadzające wodę. W końcu XIX w. powstał obecny budynek młyna oraz bardzo stylowy dwurodzinny dom właściciela, zaś w latach 20. XX w. mieszkania dla pracowników, tartak i serownia. W pobliżu był cmentarz znajdujący się w lesie. W 1928 r. osady: Borowy Młyn, Stawek i Mostki zostały przyłączone administracyjnie do gminy Ryjewo. Borowy Młyn to dawna osada należąca do majątku (nadleśnictwa) Oberförsterei Rehhof. W roku 1905 osadę zamieszkiwało 103 mieszkańców.

Zmiana dotychczasowej nazwy Heidemühl (dawn. pow. sztumski) na Borowy Młyn ustalona została Zarządzeniem Prezesa Rady Ministrów z dnia 3 listopada 1950r. (Monitor Polski nr 134, poz. 1720).

Teraźniejszość

Do 1945 r. istniały tu idylliczne punkty widokowe, drogi spacerowe i mostki nad stawami rybnymi. Później zostało to stopniowo zaniedbane. Samorząd gminny planuje ich odbudowę.

Od 1997 r. w przedwojennej szkole i byłym Ośrodku Kolonijnym Stoczni Północnej prężnie działa założone przez Grażynę Sochacką Stowarzyszenie na Rzecz Bezdomnych „Agape”, udzielające schronienia kilkudziesięciu osobom, pozostającym bez dachu nad głową.

Zapisy nazewnictwa

1419 - Heidemole (MAB)
1565 - młyn (...) Borowi (LMC I)
1570 - młyn (...) Borovy (LMC II)
1624 - Młyn Borowy (LPm II)
1711 - do Młyna Borowego (H)
1790 - Heide Mühle (Srt)
1880 - Borowy Młyn (SG)
1945 - Heidemühl (R)
1951 - Borowy Młyn (R)
inne spotykane formy (Heidemole, Mühle Borowy, Heyde Mühle, Heidemühle)