Bądki

Aktualna wersja na dzień 17:37, 21 gru 2009

Bądki (dawn. niem. Bandtken/Pankendorf) - wieś położona w powiecie kwidzyńskim, w gminie Gardeja przy drodze krajowej 55.

Historia

Z najwcześniejszych źródeł wynika, że Bądki (Piątkowo) stanowiły osadę lub źreb większej jednostki osadniczo-terytorialnej, zwanej Otłowem. Początkowe nazwy wsi - Panthcow, Pantkowe, Panckow – najprawdopodobniej stanowią polską nazwę z przyrostkiem –ow, wywodzącą się od imienia lub przydomka Piętko.

Od 1293 roku wieś należała do Henryka von Pantkow ( z Piątkowa). Po jego śmierci, żona Katarzyna (córka Szymona z Otłowa) zawarła z ówczesnym sołtysem – Walterem - kontrakt lokacyjny wsi. Otrzymał on 5 łanów wolnych, prawo do karczmy, 1/3 część dochodów sądowych, a kmiecie 7 lat wolnizny. Po tym okresie musieli oni płacić roczny czynsz w wysokości czternastu skojców i dwu kur. W roku 1323 dobra piątkowskie sąsiadowały z Rakowcem, Rakowicami i Krzykosami. Do dóbr zaliczał się także teren późniejszych Cygan, założony także przez Katarzynę, wdowę po Henryku von Pantkow. Po śmierci Katarzyny, wieś odziedziczyli jej synowie – Tomasz i Henryk. Pod koniec XIV wieku ówczesny, ostatni spadkobierca ziem sprzedał je bratu bp Jana I Mnicha. Obszar folwarku (Bądki Małe) liczyły 32 łany, a wieś chłopska 29 łanów.

Od XV wieku obok dawnej formy nazwy wsi pojawiła się nowa - Bantkow. Wojny krzyżackie w XV i XVI wieku spowodowały wyludnienie wsi. Fakt ten znalazł potwierdzenie w 1543 roku przez biskupa Pawła Speratusa. Wieś próbowano zasiedlać, a 3 niezagospodarowane łany, mimo prób, ostatecznie otrzymał sołtys Mathias Stoll.

Począwszy od II połowy XVI wieku ziemię w Bądkach dzierżawili lub nabywali na własność mieszkańcy Kwidzyna. W wyniku wojen zniszczona została też karczma, dlatego jeden z chłopów przejął w dzierżawę wyszynk piwa z urzędowego browaru. Dzierżawcy zmieniali się często. W latach 1675-1694 właścicielem karczmy był sołtys Michael Arendt , a w 1705 roku Wenzel Bogunek. On też uzyskał karczmę w wieczystą dzierżawę. Duże zniszczenia w Bądkach spowodowały wojny polsko-szwedzkie (w latach 1626-1629, 1655-1660). Odbudowa wsi postępowała bardzo powoli.

Po wojnach śląskich i wojnie siedmioletniej król Fryderyk II osiedlał tu kolonialistów jako ludzi wolnych, na bardzo dogodnych warunkach. Otrzymywali oni od 3 do 6 łanów na okres wolnizny, który wynosił 10 lat i musieli płacić niewielki czynsz. Jednakże akcja kolonizacyjna nie przyniosła spodziewanych efektów. W 1806 roku uprawiano bowiem tylko jedenaście łanów, liczba mieszkańców wsi spadła do 84. W 1797 wybudowano pierwszą szkołę. W XVIII wieku w dolinie leśnej pod Bądkami odkryto źródło lecznicze. Ponoć jego wody łagodziły schorzenia na tle przemiany materii. Miejsce to pod nazwą Friedrichsbad było znane w Europie w ciągu XIX wieku. Jednakże plany racjonalnego wykorzystania walorów tych wód nigdy nie doczekały się realizacji.

Na początku XIX wieku powstał tu cmentarz. W XIX wieku poprawiła się także sytuacja wsi. Po uwłaszczeniu nastąpił wyraźny podział Bądek na dwie osady: folwark i wieś. W 1885 roku w obu miejscowościach było 321 mieszkańców, a w roku 1910 osady liczyły 273 osoby. W pierwszej połowie XX wieku 4 największych gospodarzy miało 120-180 ha ziemi. W 1938 roku nazwę wsi zmieniono na Pankendorf. W roku 1939 w 75 gospodarstwach domowych mieszkało 347 osób.

Zmiana dotychczasowej nazwy Pankendorf na Bądki utalona została Rozporządzeniem Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 9 grudnia 1947r. (Monitor Polski nr 014, poz. 55).

Teraźniejszość

Po II wojnie światowej zorganizowano w Bądkach szkołę podstawową. 1970 było tu 381 mieszkańców. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa elbląskiego. W latach 1947-2000 działała szkoła podstawowa, którą kierowali kolejno Jan Rupiński, Feliks Piasecki (wychowanek Polskiego Gimnazjum w Kwidzynie), Jadwiga Osuch. W latach 1966-1967 został wybudowany nowy budynek szkolny. Przez 2 lata (1955-1956) działała Spółdzielnia Rolnicza „Przebudowa.” W 1960 powstało Kółko Rolnicze, którego prezesem był Stanisław Dziedziński. W 1972 otwarto wysypisko komunalne dla Kwidzyna, które działało do roku 2003. W 2000 roku Bądki liczyły 175 mieszkańców, 7 lat później 179.

Zapisy nazewnictwa

• 1293 - Pankendorf (UBP), Panckendorf (CDPr), Pantkendorf (Kęt)
• 1302 - Panthcow (UBP)
• 1323 - Pantkowe (UBP)
• 1326 - Pantkow (UBP)
• 1403 - Bantkow (UBP)
• 1525 - Bandtkaw (Kęt)
• 1539 - Panthken (UBP)
• 1564 - Gross Bandtken (Cr)
• 1880 - Bątki (SG)
• 1936 - Bątki Wielkie (Ar)
• 1945 - Bandtken (R)
• 1951 - Bądki (R)
• inne spotykane formy (Banthkon, Groß Bandtken, Groß Pankendorf)

Zobacz też

Wykaz miejscowości powiatu kwidzyńskiego

Źródła

• Kwidzyn. Z dziejów miasta i okolic
• Przewodnik po Powiślu. Powiat Kwidzyński
• http://www.westpreussen.de/
• Monitor Polski - Rocznik 1948 Nr 014