Bądki

Z Kwidzynopedia - encyklopedia e-kwidzyn
(Różnice między wersjami)
(→Zapisy nazewnictwa)
 
(Nie pokazano 6 wersji utworzonych przez 4 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
 
{|style="float:right; border: 1px solid grey; border-collapse:collapse; background:white;" border="1" cellspacing="0" cellpadding="5"
 
{|style="float:right; border: 1px solid grey; border-collapse:collapse; background:white;" border="1" cellspacing="0" cellpadding="5"
 
|
 
|
−
<googlemap version="0.9" lat="53.70128" lon="18.956223" type="map" selector="no">
+
<googlemap version="0.9" lat="53.70128" lon="18.956223" type="map" selector="yes" zoom="12">
 
(B) 53.693352, 18.967896, Bądki
 
(B) 53.693352, 18.967896, Bądki
 
</googlemap>
 
</googlemap>
Linia 7: Linia 7:
 
!|'''Bądki na mapie'''
 
!|'''Bądki na mapie'''
 
|}
 
|}
−
'''Bądki''' (dawn. niem. ''Bandtken '') - wieś położona w [[powiat kwidzyński|powiecie kwidzyńskim]], w [[Gmina Gardeja|gminie Gardeja]] przy drodze krajowej 55.
+
'''Bądki''' (dawn. niem. ''Bandtken''/''Pankendorf'') - wieś położona w [[powiat kwidzyński|powiecie kwidzyńskim]], w [[Gmina Gardeja|gminie Gardeja]] przy drodze krajowej 55.
  
 
==Historia==  
 
==Historia==  
Linia 13: Linia 13:
 
Z najwcześniejszych źródeł wynika, że Bądki (Piątkowo) stanowiły osadę lub [http://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%B9reb źreb ] większej jednostki osadniczo-terytorialnej, zwanej Otłowem. Początkowe nazwy wsi  - Panthcow, Pantkowe, Panckow – najprawdopodobniej stanowią polską nazwę z przyrostkiem –ow, wywodzącą się od imienia lub przydomka Piętko.  
 
Z najwcześniejszych źródeł wynika, że Bądki (Piątkowo) stanowiły osadę lub [http://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%B9reb źreb ] większej jednostki osadniczo-terytorialnej, zwanej Otłowem. Początkowe nazwy wsi  - Panthcow, Pantkowe, Panckow – najprawdopodobniej stanowią polską nazwę z przyrostkiem –ow, wywodzącą się od imienia lub przydomka Piętko.  
  
−
Od 1293 roku wieś należała do Henryka von Pantkow ( z Piątkowa). Po jego śmierci, żona Katarzyna (córka Szymona z Otłowa) zawarła z ówczesnym sołtysem – Walterem - kontrakt lokacyjny wsi. Otrzymał on 5 łanów wolnych, prawo do karczmy, 1/3 część dochodów sądowych, a [http://pl.wikipedia.org/wiki/Kmie%C4%87 kmiecie ] 7 lat [http://pl.wikipedia.org/wiki/Wolnizna wolnizny]. Po tym okresie musieli oni płacić roczny czynsz w wysokości czternastu [http://pl.wikipedia.org/wiki/Skojec skojców] i dwu kur. W roku 1323 dobra piątkowskie sąsiadowały z Rakowcem, Rakowicami i Krzykosami. Do dóbr zaliczał się także teren późniejszych Cygan, założony także przez Katarzynę, wdowę po Henryku von Pantkow. Po śmierci Katarzyny, wieś odziedziczyli jej synowie – Tomasz i Henryk. Pod koniec XIV wieku ówczesny, ostatni spadkobierca ziem sprzedał je bratu bp Jana I Mnicha. Obszar folwarku (Bądki Małe) liczyły 32 łany, a wieś chłopska 29 łanów.  
+
Od 1293 roku wieś należała do Henryka von Pantkow ( z Piątkowa). Po jego śmierci, żona Katarzyna (córka Szymona z Otłowa) zawarła z ówczesnym sołtysem – Walterem - kontrakt lokacyjny wsi. Otrzymał on 5 łanów wolnych, prawo do karczmy, 1/3 część dochodów sądowych, a [http://pl.wikipedia.org/wiki/Kmie%C4%87 kmiecie] 7 lat [http://pl.wikipedia.org/wiki/Wolnizna wolnizny]. Po tym okresie musieli oni płacić roczny czynsz w wysokości czternastu [http://pl.wikipedia.org/wiki/Skojec skojców] i dwu kur. W roku 1323 dobra piątkowskie sąsiadowały z [[Rakowiec|Rakowcem]], [[Rakowice|Rakowicami]] i [[Krzykosy|Krzykosami]]. Do dóbr zaliczał się także teren późniejszych [[Cygany|Cygan]], założony także przez Katarzynę, wdowę po Henryku von Pantkow. Po śmierci Katarzyny, wieś odziedziczyli jej synowie – Tomasz i Henryk. Pod koniec XIV wieku ówczesny, ostatni spadkobierca ziem sprzedał je bratu bp Jana I Mnicha. Obszar folwarku (Bądki Małe) liczyły 32 łany, a wieś chłopska 29 łanów.  
  
−
Od XV wieku obok dawnej formy nazwy wsi pojawiła się nowa - Bantkow. Wojny krzyżackie w XV i XVI wieku spowodowały wyludnienie wsi. Fakt ten znalazł potwierdzenie w 1543 roku przez biskupa Pawła Speratusa. Wieś próbowano zasiedlać, a 3 niezagospodarowane łany, mimo prób, ostatecznie otrzymał sołtys Mathias Stoll.  
+
Od XV wieku obok dawnej formy nazwy wsi pojawiła się nowa - Bantkow. Wojny krzyżackie w XV i XVI wieku spowodowały wyludnienie wsi. Fakt ten znalazł potwierdzenie w 1543 roku przez biskupa [[Paulus Speratus|Pawła Speratusa]]. Wieś próbowano zasiedlać, a 3 niezagospodarowane łany, mimo prób, ostatecznie otrzymał sołtys Mathias Stoll.  
  
−
Począwszy od II połowy XVI wieku ziemię w Bądkach dzierżawili lub nabywali na własność mieszkańcy Kwidzyna. W wyniku wojen zniszczona została też karczma, dlatego jeden z chłopów przejął w dzierżawę [http://sjp.pwn.pl/haslo.php?id=68835 wyszynk] piwa z urzędowego browaru. Dzierżawcy zmieniali się często. W latach 1675-1694 właścicielem karczmy był sołtys Michael Arendt , a w 1705 Wenzel Bogunek. On też uzyskał karczmę w wieczystą dzierżawę. Duże zniszczenia w Bądkach spowodowały wojny polsko-szwedzkie (w latach 1626-1629, 1655-1660). Odbudowa wsi postępowała bardzo powoli.
+
Począwszy od II połowy XVI wieku ziemię w Bądkach dzierżawili lub nabywali na własność mieszkańcy Kwidzyna. W wyniku wojen zniszczona została też karczma, dlatego jeden z chłopów przejął w dzierżawę [http://sjp.pwn.pl/haslo.php?id=68835 wyszynk] piwa z urzędowego browaru. Dzierżawcy zmieniali się często. W latach 1675-1694 właścicielem karczmy był sołtys Michael Arendt , a w 1705 roku Wenzel Bogunek. On też uzyskał karczmę w wieczystą dzierżawę. Duże zniszczenia w Bądkach spowodowały wojny polsko-szwedzkie (w latach 1626-1629, 1655-1660). Odbudowa wsi postępowała bardzo powoli.
  
 
Po wojnach śląskich i wojnie siedmioletniej król Fryderyk II osiedlał tu kolonialistów jako ludzi wolnych, na bardzo dogodnych warunkach. Otrzymywali oni od 3 do 6 łanów na okres [http://pl.wikipedia.org/wiki/Wolnizna wolnizny], który wynosił 10 lat i musieli płacić niewielki czynsz. Jednakże akcja kolonizacyjna nie przyniosła spodziewanych efektów. W 1806 roku uprawiano bowiem tylko jedenaście łanów, liczba mieszkańców wsi spadła do 84.  
 
Po wojnach śląskich i wojnie siedmioletniej król Fryderyk II osiedlał tu kolonialistów jako ludzi wolnych, na bardzo dogodnych warunkach. Otrzymywali oni od 3 do 6 łanów na okres [http://pl.wikipedia.org/wiki/Wolnizna wolnizny], który wynosił 10 lat i musieli płacić niewielki czynsz. Jednakże akcja kolonizacyjna nie przyniosła spodziewanych efektów. W 1806 roku uprawiano bowiem tylko jedenaście łanów, liczba mieszkańców wsi spadła do 84.  
−
W 1797 wybudowano pierwszą szkołę. W XVIII wieku w dolinie leśnej pod Bądkami odkryto źródło lecznicze. Ponoć jego wody łagodziły schorzenia na tle przemiany materii. Sprawa życiodajnego źródełka była głośna nawet w Europie w ciągu XIX wieku. Jednakże plany racjonalnego wykorzystania walorów tych wód nigdy nie doczekały się realizacji.
+
W 1797 wybudowano pierwszą szkołę. W XVIII wieku w dolinie leśnej pod Bądkami odkryto źródło lecznicze. Ponoć jego wody łagodziły schorzenia na tle przemiany materii. Miejsce to pod nazwą [[Friedrichsbad – kwidzyńskie uzdrowisko|Friedrichsbad]] było znane w Europie w ciągu XIX wieku. Jednakże plany racjonalnego wykorzystania walorów tych wód nigdy nie doczekały się realizacji.
  
 
Na początku XIX wieku powstał tu [[Cmentarz ewangelicki w Bądkach|cmentarz]]. W XIX wieku poprawiła się także sytuacja wsi. Po uwłaszczeniu nastąpił wyraźny podział Bądek na dwie osady: folwark i wieś. W 1885 roku w obu miejscowościach było 321 mieszkańców, a w roku 1910 osady liczyły 273 osoby. W pierwszej połowie XX wieku 4 największych gospodarzy miało 120-180 ha ziemi. W 1938 roku nazwę wsi zmieniono na Pankendorf. W roku 1939 w 75 gospodarstwach domowych mieszkało 347 osób.  
 
Na początku XIX wieku powstał tu [[Cmentarz ewangelicki w Bądkach|cmentarz]]. W XIX wieku poprawiła się także sytuacja wsi. Po uwłaszczeniu nastąpił wyraźny podział Bądek na dwie osady: folwark i wieś. W 1885 roku w obu miejscowościach było 321 mieszkańców, a w roku 1910 osady liczyły 273 osoby. W pierwszej połowie XX wieku 4 największych gospodarzy miało 120-180 ha ziemi. W 1938 roku nazwę wsi zmieniono na Pankendorf. W roku 1939 w 75 gospodarstwach domowych mieszkało 347 osób.  
 +
 +
Zmiana dotychczasowej nazwy ''Pankendorf'' na '''Bądki''' utalona została Rozporządzeniem Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 9 grudnia 1947r. (Monitor Polski nr 014, poz. 55).
  
 
==Teraźniejszość==
 
==Teraźniejszość==
  
 
Po II wojnie światowej zorganizowano w Bądkach szkołę podstawową.  1970 było tu 381 mieszkańców. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa elbląskiego. W latach 1947-2000 działała szkoła podstawowa, którą kierowali kolejno Jan Rupiński, Feliks Piasecki (wychowanek Polskiego Gimnazjum w Kwidzynie), Jadwiga Osuch. W latach 1966-1967 został wybudowany nowy budynek szkolny. Przez 2 lata (1955-1956) działała Spółdzielnia Rolnicza „Przebudowa.” W 1960 powstało Kółko Rolnicze, którego prezesem był Stanisław Dziedziński. W 1972 otwarto wysypisko komunalne dla Kwidzyna, które działało do roku 2003. W 2000 roku Bądki liczyły 175 mieszkańców, 7 lat później 179.
 
Po II wojnie światowej zorganizowano w Bądkach szkołę podstawową.  1970 było tu 381 mieszkańców. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa elbląskiego. W latach 1947-2000 działała szkoła podstawowa, którą kierowali kolejno Jan Rupiński, Feliks Piasecki (wychowanek Polskiego Gimnazjum w Kwidzynie), Jadwiga Osuch. W latach 1966-1967 został wybudowany nowy budynek szkolny. Przez 2 lata (1955-1956) działała Spółdzielnia Rolnicza „Przebudowa.” W 1960 powstało Kółko Rolnicze, którego prezesem był Stanisław Dziedziński. W 1972 otwarto wysypisko komunalne dla Kwidzyna, które działało do roku 2003. W 2000 roku Bądki liczyły 175 mieszkańców, 7 lat później 179.
 +
 +
==Zapisy nazewnictwa==
 +
 +
* 1293 - '''Pankendorf''' ([[H.Górnowicz, Toponimia Powiśla Gdańskiego/wykaz skrótów#U|UBP]]), '''Panckendorf''' ([[H.Górnowicz, Toponimia Powiśla Gdańskiego/wykaz skrótów#C|CDPr]]), '''Pantkendorf''' ([[H.Górnowicz, Toponimia Powiśla Gdańskiego/wykaz skrótów#K|Kęt]])
 +
* 1302 - '''Panthcow''' ([[H.Górnowicz, Toponimia Powiśla Gdańskiego/wykaz skrótów#U|UBP]])
 +
* 1323 - '''Pantkowe''' ([[H.Górnowicz, Toponimia Powiśla Gdańskiego/wykaz skrótów#U|UBP]])
 +
* 1326 - '''Pantkow''' ([[H.Górnowicz, Toponimia Powiśla Gdańskiego/wykaz skrótów#U|UBP]])
 +
* 1403 - '''Bantkow''' ([[H.Górnowicz, Toponimia Powiśla Gdańskiego/wykaz skrótów#U|UBP]])
 +
* 1525 - '''Bandtkaw''' ([[H.Górnowicz, Toponimia Powiśla Gdańskiego/wykaz skrótów#K|Kęt]])
 +
* 1539 - '''Panthken''' ([[H.Górnowicz, Toponimia Powiśla Gdańskiego/wykaz skrótów#U|UBP]])
 +
* 1564 - '''Gross Bandtken''' ([[H.Górnowicz, Toponimia Powiśla Gdańskiego/wykaz skrótów#C|Cr]])
 +
* 1880 - '''Bątki''' ([[H.Górnowicz, Toponimia Powiśla Gdańskiego/wykaz skrótów#S|SG]])
 +
* 1936 - '''Bątki Wielkie''' ([[H.Górnowicz, Toponimia Powiśla Gdańskiego/wykaz skrótów#A|Ar]])
 +
* 1945 - '''Bandtken''' ([[H.Górnowicz, Toponimia Powiśla Gdańskiego/wykaz skrótów#R|R]])
 +
* 1951 - '''Bądki''' ([[H.Górnowicz, Toponimia Powiśla Gdańskiego/wykaz skrótów#R|R]])
 +
* inne spotykane formy ('''Banthkon''', '''Groß Bandtken''', '''Groß Pankendorf''')
  
 
==Zobacz też==
 
==Zobacz też==
  
 
'''[[Wykaz miejscowości powiatu kwidzyńskiego]]'''
 
'''[[Wykaz miejscowości powiatu kwidzyńskiego]]'''
−
 
−
==Zapisy nazewnictwa==
 
−
 
−
* 1293 - '''Pankendorf''', '''Panckendorf''', '''Pantkendorf'''
 
−
* 1302 - '''Panthcow'''
 
−
* 1323 - '''Pantkowe'''
 
−
* 1326 - '''Pantkow'''
 
−
* 1403 - '''Bantkow'''
 
−
* 1525 - '''Bandtkaw'''
 
−
* 1539 - '''Panthken'''
 
−
* 1564 - '''Gross Bandtken'''
 
−
* 1880 - '''Bątki'''
 
−
* 1936 - '''Bątki Wielkie'''
 
−
* 1945 - '''Bandtken'''
 
−
* 1951 - '''Bądki'''
 
  
 
==Źródła==
 
==Źródła==
Linia 51: Linia 54:
 
* [[Kwidzyn. Z dziejów miasta i okolic]]
 
* [[Kwidzyn. Z dziejów miasta i okolic]]
 
* [[Przewodnik po Powiślu. Powiat Kwidzyński]]  
 
* [[Przewodnik po Powiślu. Powiat Kwidzyński]]  
−
 
+
* http://www.westpreussen.de/
 +
* Monitor Polski - Rocznik 1948 Nr 014
  
 
[[Kategoria:Gmina Gardeja]]
 
[[Kategoria:Gmina Gardeja]]

Aktualna wersja na dzień 17:37, 21 gru 2009

UNIQ48a9903ef618793-googlemap-00000000-QINU

Bądki na mapie

Bądki (dawn. niem. Bandtken/Pankendorf) - wieś położona w powiecie kwidzyńskim, w gminie Gardeja przy drodze krajowej 55.

Spis treści

 [ukryj] 

Historia

Z najwcześniejszych źródeł wynika, że Bądki (Piątkowo) stanowiły osadę lub źreb większej jednostki osadniczo-terytorialnej, zwanej Otłowem. Początkowe nazwy wsi - Panthcow, Pantkowe, Panckow – najprawdopodobniej stanowią polską nazwę z przyrostkiem –ow, wywodzącą się od imienia lub przydomka Piętko.

Od 1293 roku wieś należała do Henryka von Pantkow ( z Piątkowa). Po jego śmierci, żona Katarzyna (córka Szymona z Otłowa) zawarła z ówczesnym sołtysem – Walterem - kontrakt lokacyjny wsi. Otrzymał on 5 łanów wolnych, prawo do karczmy, 1/3 część dochodów sądowych, a kmiecie 7 lat wolnizny. Po tym okresie musieli oni płacić roczny czynsz w wysokości czternastu skojców i dwu kur. W roku 1323 dobra piątkowskie sąsiadowały z Rakowcem, Rakowicami i Krzykosami. Do dóbr zaliczał się także teren późniejszych Cygan, założony także przez Katarzynę, wdowę po Henryku von Pantkow. Po śmierci Katarzyny, wieś odziedziczyli jej synowie – Tomasz i Henryk. Pod koniec XIV wieku ówczesny, ostatni spadkobierca ziem sprzedał je bratu bp Jana I Mnicha. Obszar folwarku (Bądki Małe) liczyły 32 łany, a wieś chłopska 29 łanów.

Od XV wieku obok dawnej formy nazwy wsi pojawiła się nowa - Bantkow. Wojny krzyżackie w XV i XVI wieku spowodowały wyludnienie wsi. Fakt ten znalazł potwierdzenie w 1543 roku przez biskupa Pawła Speratusa. Wieś próbowano zasiedlać, a 3 niezagospodarowane łany, mimo prób, ostatecznie otrzymał sołtys Mathias Stoll.

Począwszy od II połowy XVI wieku ziemię w Bądkach dzierżawili lub nabywali na własność mieszkańcy Kwidzyna. W wyniku wojen zniszczona została też karczma, dlatego jeden z chłopów przejął w dzierżawę wyszynk piwa z urzędowego browaru. Dzierżawcy zmieniali się często. W latach 1675-1694 właścicielem karczmy był sołtys Michael Arendt , a w 1705 roku Wenzel Bogunek. On też uzyskał karczmę w wieczystą dzierżawę. Duże zniszczenia w Bądkach spowodowały wojny polsko-szwedzkie (w latach 1626-1629, 1655-1660). Odbudowa wsi postępowała bardzo powoli.

Po wojnach śląskich i wojnie siedmioletniej król Fryderyk II osiedlał tu kolonialistów jako ludzi wolnych, na bardzo dogodnych warunkach. Otrzymywali oni od 3 do 6 łanów na okres wolnizny, który wynosił 10 lat i musieli płacić niewielki czynsz. Jednakże akcja kolonizacyjna nie przyniosła spodziewanych efektów. W 1806 roku uprawiano bowiem tylko jedenaście łanów, liczba mieszkańców wsi spadła do 84. W 1797 wybudowano pierwszą szkołę. W XVIII wieku w dolinie leśnej pod Bądkami odkryto źródło lecznicze. Ponoć jego wody łagodziły schorzenia na tle przemiany materii. Miejsce to pod nazwą Friedrichsbad było znane w Europie w ciągu XIX wieku. Jednakże plany racjonalnego wykorzystania walorów tych wód nigdy nie doczekały się realizacji.

Na początku XIX wieku powstał tu cmentarz. W XIX wieku poprawiła się także sytuacja wsi. Po uwłaszczeniu nastąpił wyraźny podział Bądek na dwie osady: folwark i wieś. W 1885 roku w obu miejscowościach było 321 mieszkańców, a w roku 1910 osady liczyły 273 osoby. W pierwszej połowie XX wieku 4 największych gospodarzy miało 120-180 ha ziemi. W 1938 roku nazwę wsi zmieniono na Pankendorf. W roku 1939 w 75 gospodarstwach domowych mieszkało 347 osób.

Zmiana dotychczasowej nazwy Pankendorf na Bądki utalona została Rozporządzeniem Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 9 grudnia 1947r. (Monitor Polski nr 014, poz. 55).

Teraźniejszość

Po II wojnie światowej zorganizowano w Bądkach szkołę podstawową. 1970 było tu 381 mieszkańców. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa elbląskiego. W latach 1947-2000 działała szkoła podstawowa, którą kierowali kolejno Jan Rupiński, Feliks Piasecki (wychowanek Polskiego Gimnazjum w Kwidzynie), Jadwiga Osuch. W latach 1966-1967 został wybudowany nowy budynek szkolny. Przez 2 lata (1955-1956) działała Spółdzielnia Rolnicza „Przebudowa.” W 1960 powstało Kółko Rolnicze, którego prezesem był Stanisław Dziedziński. W 1972 otwarto wysypisko komunalne dla Kwidzyna, które działało do roku 2003. W 2000 roku Bądki liczyły 175 mieszkańców, 7 lat później 179.

Zapisy nazewnictwa

  • 1293 - Pankendorf (UBP), Panckendorf (CDPr), Pantkendorf (Kęt)
  • 1302 - Panthcow (UBP)
  • 1323 - Pantkowe (UBP)
  • 1326 - Pantkow (UBP)
  • 1403 - Bantkow (UBP)
  • 1525 - Bandtkaw (Kęt)
  • 1539 - Panthken (UBP)
  • 1564 - Gross Bandtken (Cr)
  • 1880 - Bątki (SG)
  • 1936 - Bątki Wielkie (Ar)
  • 1945 - Bandtken (R)
  • 1951 - Bądki (R)
  • inne spotykane formy (Banthkon, Groß Bandtken, Groß Pankendorf)

Zobacz też

Wykaz miejscowości powiatu kwidzyńskiego

Źródła

Siedziba gminy: Gardeja


Wsie sołeckie: Bądki • Cygany • Czarne Dolne • Czarne Górne • Czarne Małe (sołectwa: Czarne Małe I i Czarne Małe II) • Gardeja (sołectwa: Gardeja, Gardeja II, Gardeja III i Gardeja IV) • Jaromierz • Klasztorek • Krzykosy • Morawy • Nowa Wioska • Otłowiec • Otłówko • Otoczyn • Pawłowo • Rozajny • Trumieje • Wandowo • Wracławek • Zebrdowo

Miejscowości niesołeckie: Albertowo • Czachówek • Dębno • Hermanowo • Jeziorki • Jurki • Kalmuzy • Karolewo • Klasztorne • Klecewo • Międzylesie • Olszówka • Osadniki • Podegrodzie • Przęsławek • Rozajny Małe • Szczepkowo • Wilkowo

Źródło „http://kwidzynopedia.pl/index.php?title=B%C4%85dki&oldid=10929”