Rozajny
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{|style="float:right; border: 1px solid grey; border-collapse:collapse; background:white;" border="1" cellspacing="0" cellpadding="5" | {|style="float:right; border: 1px solid grey; border-collapse:collapse; background:white;" border="1" cellspacing="0" cellpadding="5" | ||
| | | | ||
| − | <googlemap version="0.9" lat="53.677188" lon="19.019394" type="map" zoom="12"> | + | <googlemap version="0.9" lat="53.677188" lon="19.019394" type="map" zoom="12" selector="yes"> |
(R) 53.660713, 19.034843, Rozajny | (R) 53.660713, 19.034843, Rozajny | ||
</googlemap> | </googlemap> | ||
| Linia 7: | Linia 7: | ||
!|'''Rozajny na mapie''' | !|'''Rozajny na mapie''' | ||
|} | |} | ||
| − | '''Rozajny''' (dawn. niem. ''Rosainen '') - wieś położona w [[powiat kwidzyński|powiecie kwidzyńskim]], w [[Gmina Gardeja|gminie Gardeja]]. | + | '''Rozajny''' (dawn. niem. ''Rosainen'') - wieś położona w [[powiat kwidzyński|powiecie kwidzyńskim]], w [[Gmina Gardeja|gminie Gardeja]]. |
==Historia== | ==Historia== | ||
| Linia 15: | Linia 15: | ||
W 1693 roku wieś przechodzi w ręce [http://pl.wikipedia.org/wiki/Otto_von_der_Groeben Ottona von der Groebena]. W 1717 roku miał on 55 łanów ( w tym 10 lasu) i prowadził spór sądowy z Urzędem Kamery w Królewcu o prawo wypalania [http://pl.wikipedia.org/wiki/Pota%C5%BC potażu]. Syn generała, Christoph Ludwig, sprzedał je matce Luise Julianne z d. Kannitz. Od niej odkupił major hrabia Melchior Ernst von Creutz z Krzykos. Przez okres późniejszy właścicielami kolejno byli Dietrich Ernst von Rother (1762-1776), majorowa Charlotte Helene Luise von Eickstädt (do 1787), Karolina Julianna Amelia von Schrötter - żona prezydenta [[Kamera Domen i Wojny w Kwidzynie|Kamery Kwidzyńskiej]]. W 1787 roku na 55 łanach, stanowiących wtedy doba dominialne, mieszkało 367 osób. W 1789 istniał tutaj dwór i 60 dymów. | W 1693 roku wieś przechodzi w ręce [http://pl.wikipedia.org/wiki/Otto_von_der_Groeben Ottona von der Groebena]. W 1717 roku miał on 55 łanów ( w tym 10 lasu) i prowadził spór sądowy z Urzędem Kamery w Królewcu o prawo wypalania [http://pl.wikipedia.org/wiki/Pota%C5%BC potażu]. Syn generała, Christoph Ludwig, sprzedał je matce Luise Julianne z d. Kannitz. Od niej odkupił major hrabia Melchior Ernst von Creutz z Krzykos. Przez okres późniejszy właścicielami kolejno byli Dietrich Ernst von Rother (1762-1776), majorowa Charlotte Helene Luise von Eickstädt (do 1787), Karolina Julianna Amelia von Schrötter - żona prezydenta [[Kamera Domen i Wojny w Kwidzynie|Kamery Kwidzyńskiej]]. W 1787 roku na 55 łanach, stanowiących wtedy doba dominialne, mieszkało 367 osób. W 1789 istniał tutaj dwór i 60 dymów. | ||
W roku 1806 liczba ludności spadła do 147 osób. Od 1808 roku posiadaczem Rozajn zostaje Wilhelm Aleksander Heinrich von Bequignolle. | W roku 1806 liczba ludności spadła do 147 osób. Od 1808 roku posiadaczem Rozajn zostaje Wilhelm Aleksander Heinrich von Bequignolle. | ||
| − | Przegrał on dwór i majątek w karty. Następnie na licytacji wykupił go hrabia Karl August Lentz, a około 1870 roku sprzedał majątek bardzo korzystnie. Ostatnim właścicielem Rozajn był Karl Ernst von Richter i jego syn Karl, który w roku 1930 sprzedał majątek Wschodniopruskiej Komisji Osiedleńczej. Wydzieliła ona 60 działek, które objęli chłopi. | + | Przegrał on dwór i majątek w karty. Następnie na licytacji wykupił go hrabia Karl August Lentz, a około 1870 roku sprzedał majątek bardzo korzystnie. Ostatnim właścicielem Rozajn był Karl Ernst von Richter i jego syn Karl, który w roku 1930 sprzedał majątek Wschodniopruskiej Komisji Osiedleńczej. Wydzieliła ona 60 działek, które objęli chłopi. W roku 1905 osadę zamieszkiwało 200 mieszkańców. W 1910 roku powierzchnia wsi wynosiła 532 ha, mieszkało tu 176 osób, wyłącznie Niemców. |
| − | W 1910 roku powierzchnia wsi wynosiła 532 ha, mieszkało tu 176 osób, wyłącznie Niemców. | + | |
Starą szkołę zamieniono w gospodę i sklep, a nową umieszczono we dworze. Miała ona 2 klasy. Tuż przed wojną, w latach 1935-1938 wybudowano nową szkołę wraz z salą gimnastyczną. | Starą szkołę zamieniono w gospodę i sklep, a nową umieszczono we dworze. Miała ona 2 klasy. Tuż przed wojną, w latach 1935-1938 wybudowano nową szkołę wraz z salą gimnastyczną. | ||
| − | == Kolejowa przeszłość== | + | ==Kolejowa przeszłość== |
| − | W latach 1897-1899 w Rozajanch powstał dworzec, a w 1900 roku uruchomiono [[Linia kolejowa Kwidzyn-Kisielice|linię kolejową Kwidzyn-Kisielice]]. Tory linii kolejowej zostały zdemolowane w 1945 roku i przestała ona funkcjonować. Pozostałości - zabudowania dworcowe istnieją do dnia dzisiejszego, a na przejeździe w Rozajnach można wypatrzyć oryginalne szyny w asfalcie | + | W latach 1897-1899 w Rozajanch powstał dworzec ([[Bahnhof Groß Rosainen]]), a w 1900 roku uruchomiono [[Linia kolejowa Kwidzyn-Kisielice|linię kolejową Kwidzyn-Kisielice]]. Tory linii kolejowej zostały zdemolowane w 1945 roku i przestała ona funkcjonować. Pozostałości - zabudowania dworcowe istnieją do dnia dzisiejszego, a na przejeździe w Rozajnach można wypatrzyć oryginalne szyny w asfalcie |
==Teraźniejszość== | ==Teraźniejszość== | ||
| Linia 41: | Linia 40: | ||
* 1945 - '''Gross Rosainen''' ([[H.Górnowicz, Toponimia Powiśla Gdańskiego/wykaz skrótów#R|R]]) | * 1945 - '''Gross Rosainen''' ([[H.Górnowicz, Toponimia Powiśla Gdańskiego/wykaz skrótów#R|R]]) | ||
* 1951 - '''Rozajny Wielkie''' ([[H.Górnowicz, Toponimia Powiśla Gdańskiego/wykaz skrótów#R|R]]) | * 1951 - '''Rozajny Wielkie''' ([[H.Górnowicz, Toponimia Powiśla Gdańskiego/wykaz skrótów#R|R]]) | ||
| + | * inne spotykane formy ('''Rosenhayn''', '''Rosehnen''', '''Roseinen''', '''Groß Rosainen''', '''Rozajny''') | ||
==Zobacz też== | ==Zobacz też== | ||
| Linia 50: | Linia 50: | ||
* [[Kwidzyn. Z dziejów miasta i okolic]] | * [[Kwidzyn. Z dziejów miasta i okolic]] | ||
* [[Przewodnik po Powiślu. Powiat Kwidzyński]] | * [[Przewodnik po Powiślu. Powiat Kwidzyński]] | ||
| + | * http://www.westpreussen.de/ | ||
[[Kategoria:Gmina Gardeja]] | [[Kategoria:Gmina Gardeja]] | ||
Wersja z 08:42, 13 mar 2009
|
UNIQ5e53326a10a45f6a-googlemap-00000000-QINU |
| Rozajny na mapie |
|---|
Rozajny (dawn. niem. Rosainen) - wieś położona w powiecie kwidzyńskim, w gminie Gardeja.
Spis treści[ukryj] |
Historia
Rozajny zostały założone na tzw. surowym korzeniu, czyli w miejscu wcześniej niezamieszkałym i nie zagospodarowanym, prawdopodobnie przed 1326 rokiem przez biskupa Rudolfa jako Rosenhayn. W XIV wieku istniał tu kościół parafialny, który razem ze sporą częścią wsi zniszczono najprawdopodobniej po bitwie grunwaldzkiej w 1410 roku (lub w roku 1414). Mimo tych zniszczeń, biskupstwo, do którego Rozajny należały do 1504 roku, ciągnęło stąd dziesięć grzywien dochodu rocznie. W tym też roku wieś została przekazana Hiob przekazał wieś swojemu bratu - Georgowi von Dobeneckowi. Był on zobowiązany do wystawienia służby wojskowej z koniem i pancerzem. Czasowo, wraz z poddanymi, został uwolniony od uiszczania korca biskupiego. Georgowi jednak nie udało się wsi zasiedlić. W latach 1519 – 1521 w wyniku wojny wieś została zniszczona i spustoszona. Po zwycięstwie reformacji książę Albrecht nadał ją łącznie z Zebrdowem Andreasowi von Brandt na prawie lennym. Z powodu zniszczeń otrzymał on jednak 20 lat wolnizny. Areał tej wsi, wynoszący wówczas 39 łanów, nie zawsze był w pełni zasiedlony, co wiązało się nie tylko z uciskiem chłopów, ale także z brakiem opieki prawnej nad nimi ze strony władz państwowych. W 1561 roku wygrał on z Jakobem von Dobeneck z Wandowa spór o ziemię. Andreas von Brandt umarł bezpotomnie, w związku z czym Rozajny przejęli jego krewni. W 1693 roku wieś przechodzi w ręce Ottona von der Groebena. W 1717 roku miał on 55 łanów ( w tym 10 lasu) i prowadził spór sądowy z Urzędem Kamery w Królewcu o prawo wypalania potażu. Syn generała, Christoph Ludwig, sprzedał je matce Luise Julianne z d. Kannitz. Od niej odkupił major hrabia Melchior Ernst von Creutz z Krzykos. Przez okres późniejszy właścicielami kolejno byli Dietrich Ernst von Rother (1762-1776), majorowa Charlotte Helene Luise von Eickstädt (do 1787), Karolina Julianna Amelia von Schrötter - żona prezydenta Kamery Kwidzyńskiej. W 1787 roku na 55 łanach, stanowiących wtedy doba dominialne, mieszkało 367 osób. W 1789 istniał tutaj dwór i 60 dymów. W roku 1806 liczba ludności spadła do 147 osób. Od 1808 roku posiadaczem Rozajn zostaje Wilhelm Aleksander Heinrich von Bequignolle. Przegrał on dwór i majątek w karty. Następnie na licytacji wykupił go hrabia Karl August Lentz, a około 1870 roku sprzedał majątek bardzo korzystnie. Ostatnim właścicielem Rozajn był Karl Ernst von Richter i jego syn Karl, który w roku 1930 sprzedał majątek Wschodniopruskiej Komisji Osiedleńczej. Wydzieliła ona 60 działek, które objęli chłopi. W roku 1905 osadę zamieszkiwało 200 mieszkańców. W 1910 roku powierzchnia wsi wynosiła 532 ha, mieszkało tu 176 osób, wyłącznie Niemców. Starą szkołę zamieniono w gospodę i sklep, a nową umieszczono we dworze. Miała ona 2 klasy. Tuż przed wojną, w latach 1935-1938 wybudowano nową szkołę wraz z salą gimnastyczną.
Kolejowa przeszłość
W latach 1897-1899 w Rozajanch powstał dworzec (Bahnhof Groß Rosainen), a w 1900 roku uruchomiono linię kolejową Kwidzyn-Kisielice. Tory linii kolejowej zostały zdemolowane w 1945 roku i przestała ona funkcjonować. Pozostałości - zabudowania dworcowe istnieją do dnia dzisiejszego, a na przejeździe w Rozajnach można wypatrzyć oryginalne szyny w asfalcie
Teraźniejszość
W 1970 roku wieś liczyła 428 mieszkańców. Rok później we wsi uruchomiono wodociągi. Głównym ośrodkiem życia oświatowo-kulturalnego była ośmioklasowa szkoła podstawowa, którą zamknięto w 2000 roku. W tym także roku Rozajny liczyły 368 mieszkańców, a w 2007 – 418. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa elbląskiego. Rozwija się tutaj agroturystyka i turystyka, zwłaszcza w sezonie letnim, jest także ośrodek wypoczynkowy.
Zabytki
- Ceglany dwór, podpiwniczony z II połowy XIX w,
- Szkoła wybudowana w latach 1935-1939,
- Budynki gospodarcze i mieszkalne z przełomu XIX i XX wieku,
Zapisy nazewnictwa
- 1326 - Rosinhayn (PUB)
- 1504 - Rosenhain (UBP)
- 1790 - Rosainen (Srt)
- 1888 - Rozajny Wielkie (SG)
- 1945 - Gross Rosainen (R)
- 1951 - Rozajny Wielkie (R)
- inne spotykane formy (Rosenhayn, Rosehnen, Roseinen, Groß Rosainen, Rozajny)
Zobacz też
Wykaz miejscowości powiatu kwidzyńskiego
Źródła
- Kwidzyn. Z dziejów miasta i okolic
- Przewodnik po Powiślu. Powiat Kwidzyński
- http://www.westpreussen.de/
|
