Przedzamcze - rys historyczny

Z Kwidzynopedia - encyklopedia e-kwidzyn

Zamek wraz z przedzamczem i Bramą Malborską

Przedzamcze to obszar, który w średniowieczu powstał jako zaplecze gospodarcze czyli magazyny, stajnie, obory, wszystko co niezbędne dla sprawnego funkcjonowania mieszkańców zamku. Obejmował teren na planie zbliżonym do prostokąta, położony między ul. Zamkową Górą (dawniej nazywaną Schlossberg Strasse) gdzie była brama wjazdowa a zamkiem i katedrą, od których oddzielała go sucha fosa z mostem zwodzonym, od wschodu jego granica przebiegała w miejscu do dziś zachowanego muru, od zachodu kończył się skarpą, na której obecnie znajduje się ZSP Nr 2.

Najstarsze wyobrażenie zabudowy przedzamcza przedstawia rycina Caspara Hennenbergera z 1595 roku. Podobny układ zabudowy przedstawia miedzioryt Christopha Hartknocha z 1684 roku. Pierwszej poważnej przemianie teren ulega podczas wojny siedmioletniej (1756-1763). W latach 1758 – 1762 dla rosyjskiego gubernatora gen. Wilhelma Fermora zostaje tu wybudowany "pałac". Był to budynek murowany, jednopiętrowy, pokryty dachówką. Pałac Fermora stał się przyczynkiem do dalszej przebudowy i aranżacji całego terenu. Powstaje ulica Katedralna dawniej zwana Domstrasse. Po 1772 roku zamek jak i pałac przejęła Kamera Domen i Wojny. Kontynuacją Kamery było powołanie do życia Regencji. Naprzeciwko stale rozrastającego się gmachu Regencji, pałacu prezydenta wybudowanym w 1804 roku, dużego dwupiętrowego budynku, w którym mieściła się oficyna rządowa i pokoje gościnne dla urzędników, w roku 1788 na polecenie Fryderyka Wilhelma II Wielkiego powstała Królewska Stadnina Koni. Hodowano konie trakeńskie, które znakowane były piętnem rosochy łosia z siedmioma odnogami na prawym tylnym udzie. W kompleksie stajni znajdował się ogród i własne ujęcie wody.

W połowie XIX wieku pewien turysta, pisarz będący też księdzem Konstanty Damrot tak opisywał kwidzyńskie przedzamcze: "Niedaleko za tumem kryje się w ciemnych i brudnych zaułkach niepokaźny dom regencyi kwidzyńskiej, o czem się przypadkiem dowiadujesz, jeżeliś dość ciekawy pójść oglądać sławną stajnię rozpłodową, założoną w r. 1788, a obejmującą do dwóchset ogierów rasowych. Nie łatwo uwierzyć, że wspaniałe gmachy są marsztalniami, a naprzeciw stojące nędzne zabudowania gmachem regencyjnym; tem łatwiej jednak można przekonać się o sile nawyknienia, która przytępiając delikatne nosy i oczy panów regierungsrathów, w niwecz obraca uczucie piękna i prawa estetyczne".

Królewskie stado przeniesiono stąd w 1910 roku do nowo wybudowanych obiektów na ul. Miłosnej. Budynki stajni w większości rozebrano. Po dawnym kompleksie zachował się budynek, w którym później była sala teatralna a dziś znajduje się tam restauracja "Miła". Poza tym w zbiorach muzealnych przechowywana jest chorągiewka wiatrowa, którą dla muzeum w 1925 roku nabył Waldemar Heym.

Na pustym placu w latach 1927 - 1929 wybudowano okazały Dom Gminy Ewangelickiej. Kamień węgielny pod budowę tego obiektu uroczyście położono w niedzielę 21 sierpnia 1927 roku.

W roku 1945 w budynkach przedzamcza Rosjanie początkowo ulokowali stalag jeniecki. Z tego okresu pochodził mało znany cmentarzyk usytuowany w okolicach Zamkowej Góry. Natrafiono na niego podczas prac modernizacyjnych wykonywanych w 2013 roku na tej ulicy. Ekshumowano wówczas szczątki około 20 młodych mężczyzn i przewieziono je na cmentarz komunalny przy ul. Malborskiej. Pozostały po nich: nieśmiertelnik, fragmenty odzieży skórzanej, modlitewnika oraz guziki wojskowe. Natrafiono też na relikty starszej zabudowy oraz skorupy naczyń ceramicznych.

Rosjanie dopuścili do pożaru gmachu Regencji. Splądrowany, wypalony i ogołocony z dachu budynek niszczał do lat 1958 – 1959. Wówczas obiekt odbudowano na potrzeby Technikum Młynarskiego, obecnie to Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2.

Dom Gminy Ewangelickiej w 1945 roku przejęli oo. Franciszkanie, po czym odebrano im go i utworzono Miejski Dom Kultury. Mieściła się tam sala teatralna. Budynek zbyt mały, ciasny i nieprzystosowany do wymagań postanowiono przebudować. W 1970 roku wg projektu Ryszarda Semki i Józefa Chmiela zaczęto prace, które trwały przez następne 18 lat. Ten socrealistyczny obiekt wraz z terenem przyległym, nazwanym w 2005 roku Placem Jana Pawła II poddano następnej przebudowie w roku 2010. Rok później nowa aranżacja terenu, nowoczesny i funkcjonalny sposób zagospodarowania przestrzeni publicznej, czyli bryła kinoteatru, mały amfiteatr z fontannami spodobał się do tego stopnia, że Kwidzyn wygrał konkurs "DesigNOWE miasto" zorganizowany przez Stowarzyszenie Wspierania Rozwoju Miast i Regionów "Proregiona" oraz TVP1.