Cygany

Z Kwidzynopedia - encyklopedia e-kwidzyn
(Różnice między wersjami)
 
(Nie pokazano 16 wersji utworzonych przez 5 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
 
{|style="float:right; border: 1px solid grey; border-collapse:collapse; background:white;" border="1" cellspacing="0" cellpadding="5"
 
{|style="float:right; border: 1px solid grey; border-collapse:collapse; background:white;" border="1" cellspacing="0" cellpadding="5"
 
|
 
|
−
<googlemap version="0.9" lat="53.664375" lon="18.998451" type="map" selector="no">
+
<googlemap version="0.9" lat="53.664375" lon="18.998451" type="map" selector="yes" zoom="12">
 
(C) 53.653185, 18.998108, Cygany
 
(C) 53.653185, 18.998108, Cygany
 
</googlemap>
 
</googlemap>
Linia 7: Linia 7:
 
!|'''Cygany na mapie'''
 
!|'''Cygany na mapie'''
 
|}
 
|}
−
'''Cygany''' (dawn. niem. '' '') - wieś położona w [[powiat kwidzyński|powiecie kwidzyńskim]], w [[Gmina Gardeja|gminie Gardeja]].
+
'''Cygany''' (dawn. niem. ''Dietmarsdorf'', następnie Zigahnen, w latach 1938-1945 ponownie: ''Dietmarsdorf'') - wieś położona w [[powiat kwidzyński|powiecie kwidzyńskim]], w [[Gmina Gardeja|gminie Gardeja]].
  
 
==Historia==
 
==Historia==
 +
 +
Pierwsze odkrycie (cmentarzysko)  na terenie wsi pochodzi z czasów rzymskich.
 +
Do roku 1285 obszar ten należał do Stangów. Tereny te wraz z Bądkami stanowiły jedność i miały wspólnego właściciela – Katarzynę (siostrę Dietricha II Stange). Zostały założone w 1302 roku. W 1326 roku właścicielem wsi zostaje syn Katarzyny, Tomasz. Wówczas wieś nosiła nazwę Ditmarsdorf. W 1378 wymieniany jest Jan, a w 1396 roku Hannos, ławnik sądu ziemskiego. W 1539 roku, po wojnach polsko - krzyżąckich Książę Albrecht wystawił przywilej dla wolnych na 80 łanów. (Wolnymi nazywano ludność obowiązaną do służby wojskowej na rzecz księcia, lecz nie mającą szlacheckich przywilejów). W 1577 roku jeden z wolnych sprzedał swój nadział ziemi księciu, co pozwoliło (po wykupieniu dalszych nadziałów) założyć tu folwark pańszczyźniany – Ciganie. Z początkowych 11 łanów powiększył się do 69.
 +
 +
W wyniku pauperyzacji ludności, w XVIII wieku nie było już wolnych ludzi. Wśród właścicieli pojawiają się nazwiska: Kalkstein, Piczewski, Jahn, Bolemiński, Pilachowski i Watkowski, którego to córka wyszła za mąż za Georga von der Groebena z Rogajn wnosząc mu w ten sposób w posagu 30 łanów. Później Groeben, starosta kwidzyński, przejął 11 łanów chłopskich. Otto Friedrich (syn Groebena) także starosta, sprowadził do Cygan 10 rodzin żydowskich. Posiadali oni karczmę i zajmowali się handlem wełną i skórami, sprzedając je do Polski. Po Otto Friedrichu majątek objął zarządca Flasche z Kwidzyna, który w 1739 roku sprzedał go hrabiemu von Kreuz (posiadającemu także Rozajny). W 1716 roku na nowo wytyczono obszar wsi. Obejmował 63 łany. 30 chłopów otrzymało po 2 łany, a sołtys pozostałe 3. Jednak po 1765 roku folwark powiększał się kosztem obszarów, których właścicielami byli chłopi. Następnie majątek przejął Dietrich Ernst von Rother z [[Okrągła Łąka|Okrągłej Łąki]], po nim majorowa von Eichstätt. Kolejnym właścicielem był baron Karl Wilhelm von Schroetter. W 1808 roku Cygany nabywa pułkownik  Wilhelm Aleksander von Bequignolle. Po jego śmierci, ziemie w drodze licytacji w 1835 roku, nabywa kapitan Karl Friedrich Selle z żoną, 30 lat później majątek przejmuje ich syn Karl von Selle. W 1870 roku zbudował on nowy dwór, a 10 lat później cały majątek sprzedał bankierowi Böhmowi z Grudziądza.
 +
[[Grafika:Pocztówka Cygany.jpg|thumb|400px|Przedwojenne zabudowania Cygan. Fotograf: Kerber]]
 +
 +
W 1885 roku ziemie dworskie obejmowały 741 ha, a chłopskie 303 ha. Z początkiem wieku XX właścicielem ziem został Hugo Leoffler. Leofflerowie mieszkali tutaj do 1945 roku. Leoffler z racji bogactwa i ilości posiadanych ziem nazywany był „królem ziemi.” W 1930 roku majątek od Leofflera kupuje Komisja Wschodniopruska z Królewca. Następuje parcelacja ziem. Resztę gruntu pozostałą po parcelacji wraz z dworem posiadała żona, Emma Loeffler. W 1945 zastrzelili ją Rosjanie.
 +
 +
Na początku lat 30 XX wieku było tu 50 gospodarstw, mających od 5 do 80 hektarów oraz 15 małych, powstałych po parcelacji majątku. W 1789 roku było tutaj 30 [http://sjp.pwn.pl/lista.php?co=dymy+ dymów], dwór i folwark. W 1822 roku we wsi istniało 178 silnych gospodarstw, istniała także 2 klasowa szkołą ewangelicka. W 1906 roku Greifeltt z Butowa, zbudował najpierw mleczarnię a potem także serownię. Rok później powstaje droga Mała Gilwa - Nowa Wioska - Cygany - Olszówka. W roku 1905 osadę zamieszkiwało 241, a w 1910r. - 250 mieszkańców. W 1938 roku były tu 102 gospodarstwa domowe, w których mieszkało 451 osób.
 +
 +
Zmiana dotychczasowej nazwy ''Dietmarsdorf'' na '''Cygany''' ustalona została Rozporządzeniem Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 9 grudnia 1947r. (Monitor Polski nr 014, poz. 55).
 +
  
 
==Teraźniejszość==
 
==Teraźniejszość==
 +
 +
Po wojnie, w 1945 roku utworzono Państwowy Ośrodek Maszynowy, po którym pomieszczenia przejęły Kwidzyńskie Zakłady Przetwórstwa Owocowo-Warzywnego. W 1970 roku wieś liczyła 532 mieszkańców. W latach 1975 - 1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa elbląskiego. W 1987 roku został wybudowany kościół pod wezwaniem Wniebowstąpienia Pana Jezusa. W 2000 roku Cygany zamieszkiwało 469 mieszkańców, w 2007 roku – 479. Istnieje tu szkoła podstawowa i założona w 1994 roku Ochotnicza Straż Pożarna.
 +
 +
==Zapisy nazewnictwa==
 +
 +
* 1336 - '''Ditmarsdorf''' ([[H.Górnowicz, Toponimia Powiśla Gdańskiego/wykaz skrótów#P|PUB]])
 +
* 1388 - '''Dytmarsdorf''' ([[H.Górnowicz, Toponimia Powiśla Gdańskiego/wykaz skrótów#U|UBP]])
 +
* 1396 - '''Ditmarsdorf''' ([[H.Górnowicz, Toponimia Powiśla Gdańskiego/wykaz skrótów#U|UBP]])
 +
* 1539 - '''Czyganen''' ([[H.Górnowicz, Toponimia Powiśla Gdańskiego/wykaz skrótów#U|UBP]])
 +
* 1790 - '''Ziegahnen''' ([[H.Górnowicz, Toponimia Powiśla Gdańskiego/wykaz skrótów#U|UBP]])
 +
* 1880 - '''Cygany''' ([[H.Górnowicz, Toponimia Powiśla Gdańskiego/wykaz skrótów#S|SG]])
 +
* 1936 - '''Cygany''' ([[H.Górnowicz, Toponimia Powiśla Gdańskiego/wykaz skrótów#A|Ar]])
 +
* 1945 - '''Dietmarsdorf''', '''Zigahnen''' ([[H.Górnowicz, Toponimia Powiśla Gdańskiego/wykaz skrótów#R|R]])
 +
* inne spotykane formy ('''Dittmersdorf''')
 +
 +
==Zobacz też==
 +
 +
'''[[Wykaz miejscowości powiatu kwidzyńskiego]]'''
  
 
==Źródła==
 
==Źródła==
 +
* [[Przewodnik po Powiślu. Powiat Kwidzyński]]
 
* [[Kwidzyn. Z dziejów miasta i okolic]]
 
* [[Kwidzyn. Z dziejów miasta i okolic]]
−
 
+
* http://www.westpreussen.de/
 +
* Monitor Polski - Rocznik 1948 Nr 014
  
 
[[Kategoria:Gmina Gardeja]]
 
[[Kategoria:Gmina Gardeja]]

Aktualna wersja na dzień 17:04, 21 gru 2009

UNIQ68ac59ef97d053c-googlemap-00000000-QINU

Cygany na mapie

Cygany (dawn. niem. Dietmarsdorf, następnie Zigahnen, w latach 1938-1945 ponownie: Dietmarsdorf) - wieś położona w powiecie kwidzyńskim, w gminie Gardeja.

Spis treści

 [ukryj] 

Historia

Pierwsze odkrycie (cmentarzysko) na terenie wsi pochodzi z czasów rzymskich. Do roku 1285 obszar ten należał do Stangów. Tereny te wraz z Bądkami stanowiły jedność i miały wspólnego właściciela – Katarzynę (siostrę Dietricha II Stange). Zostały założone w 1302 roku. W 1326 roku właścicielem wsi zostaje syn Katarzyny, Tomasz. Wówczas wieś nosiła nazwę Ditmarsdorf. W 1378 wymieniany jest Jan, a w 1396 roku Hannos, ławnik sądu ziemskiego. W 1539 roku, po wojnach polsko - krzyżąckich Książę Albrecht wystawił przywilej dla wolnych na 80 łanów. (Wolnymi nazywano ludność obowiązaną do służby wojskowej na rzecz księcia, lecz nie mającą szlacheckich przywilejów). W 1577 roku jeden z wolnych sprzedał swój nadział ziemi księciu, co pozwoliło (po wykupieniu dalszych nadziałów) założyć tu folwark pańszczyźniany – Ciganie. Z początkowych 11 łanów powiększył się do 69.

W wyniku pauperyzacji ludności, w XVIII wieku nie było już wolnych ludzi. Wśród właścicieli pojawiają się nazwiska: Kalkstein, Piczewski, Jahn, Bolemiński, Pilachowski i Watkowski, którego to córka wyszła za mąż za Georga von der Groebena z Rogajn wnosząc mu w ten sposób w posagu 30 łanów. Później Groeben, starosta kwidzyński, przejął 11 łanów chłopskich. Otto Friedrich (syn Groebena) także starosta, sprowadził do Cygan 10 rodzin żydowskich. Posiadali oni karczmę i zajmowali się handlem wełną i skórami, sprzedając je do Polski. Po Otto Friedrichu majątek objął zarządca Flasche z Kwidzyna, który w 1739 roku sprzedał go hrabiemu von Kreuz (posiadającemu także Rozajny). W 1716 roku na nowo wytyczono obszar wsi. Obejmował 63 łany. 30 chłopów otrzymało po 2 łany, a sołtys pozostałe 3. Jednak po 1765 roku folwark powiększał się kosztem obszarów, których właścicielami byli chłopi. Następnie majątek przejął Dietrich Ernst von Rother z Okrągłej Łąki, po nim majorowa von Eichstätt. Kolejnym właścicielem był baron Karl Wilhelm von Schroetter. W 1808 roku Cygany nabywa pułkownik Wilhelm Aleksander von Bequignolle. Po jego śmierci, ziemie w drodze licytacji w 1835 roku, nabywa kapitan Karl Friedrich Selle z żoną, 30 lat później majątek przejmuje ich syn Karl von Selle. W 1870 roku zbudował on nowy dwór, a 10 lat później cały majątek sprzedał bankierowi Böhmowi z Grudziądza.

Przedwojenne zabudowania Cygan. Fotograf: Kerber

W 1885 roku ziemie dworskie obejmowały 741 ha, a chłopskie 303 ha. Z początkiem wieku XX właścicielem ziem został Hugo Leoffler. Leofflerowie mieszkali tutaj do 1945 roku. Leoffler z racji bogactwa i ilości posiadanych ziem nazywany był „królem ziemi.” W 1930 roku majątek od Leofflera kupuje Komisja Wschodniopruska z Królewca. Następuje parcelacja ziem. Resztę gruntu pozostałą po parcelacji wraz z dworem posiadała żona, Emma Loeffler. W 1945 zastrzelili ją Rosjanie.

Na początku lat 30 XX wieku było tu 50 gospodarstw, mających od 5 do 80 hektarów oraz 15 małych, powstałych po parcelacji majątku. W 1789 roku było tutaj 30 dymów, dwór i folwark. W 1822 roku we wsi istniało 178 silnych gospodarstw, istniała także 2 klasowa szkołą ewangelicka. W 1906 roku Greifeltt z Butowa, zbudował najpierw mleczarnię a potem także serownię. Rok później powstaje droga Mała Gilwa - Nowa Wioska - Cygany - Olszówka. W roku 1905 osadę zamieszkiwało 241, a w 1910r. - 250 mieszkańców. W 1938 roku były tu 102 gospodarstwa domowe, w których mieszkało 451 osób.

Zmiana dotychczasowej nazwy Dietmarsdorf na Cygany ustalona została Rozporządzeniem Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 9 grudnia 1947r. (Monitor Polski nr 014, poz. 55).


Teraźniejszość

Po wojnie, w 1945 roku utworzono Państwowy Ośrodek Maszynowy, po którym pomieszczenia przejęły Kwidzyńskie Zakłady Przetwórstwa Owocowo-Warzywnego. W 1970 roku wieś liczyła 532 mieszkańców. W latach 1975 - 1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa elbląskiego. W 1987 roku został wybudowany kościół pod wezwaniem Wniebowstąpienia Pana Jezusa. W 2000 roku Cygany zamieszkiwało 469 mieszkańców, w 2007 roku – 479. Istnieje tu szkoła podstawowa i założona w 1994 roku Ochotnicza Straż Pożarna.

Zapisy nazewnictwa

  • 1336 - Ditmarsdorf (PUB)
  • 1388 - Dytmarsdorf (UBP)
  • 1396 - Ditmarsdorf (UBP)
  • 1539 - Czyganen (UBP)
  • 1790 - Ziegahnen (UBP)
  • 1880 - Cygany (SG)
  • 1936 - Cygany (Ar)
  • 1945 - Dietmarsdorf, Zigahnen (R)
  • inne spotykane formy (Dittmersdorf)

Zobacz też

Wykaz miejscowości powiatu kwidzyńskiego

Źródła

Siedziba gminy: Gardeja


Wsie sołeckie: Bądki • Cygany • Czarne Dolne • Czarne Górne • Czarne Małe (sołectwa: Czarne Małe I i Czarne Małe II) • Gardeja (sołectwa: Gardeja, Gardeja II, Gardeja III i Gardeja IV) • Jaromierz • Klasztorek • Krzykosy • Morawy • Nowa Wioska • Otłowiec • Otłówko • Otoczyn • Pawłowo • Rozajny • Trumieje • Wandowo • Wracławek • Zebrdowo

Miejscowości niesołeckie: Albertowo • Czachówek • Dębno • Hermanowo • Jeziorki • Jurki • Kalmuzy • Karolewo • Klasztorne • Klecewo • Międzylesie • Olszówka • Osadniki • Podegrodzie • Przęsławek • Rozajny Małe • Szczepkowo • Wilkowo

Źródło „http://kwidzynopedia.pl/index.php?title=Cygany&oldid=10916”