Cygany
|
UNIQ6bab16a5f94a5bf-googlemap-00000000-QINU |
| Cygany na mapie |
|---|
Cygany (dawn. niem. Dietmarsdorf, następnie Zigahnen, w latach 1938-1945 ponownie: Dietmarsdorf) - wieś położona w powiecie kwidzyńskim, w gminie Gardeja.
Spis treści[ukryj] |
Historia
Pierwsze odkrycie (cmentarzysko) na terenie wsi pochodzi z czasów rzymskich. Do roku 1285 obszar ten należał do Stangów. Tereny te wraz z Bądkami stanowiły jedność i miały wspólnego właściciela – Katarzynę (siostrę Dietricha II Stange). Zostały założone w 1302 roku. W 1326 roku właścicielem wsi zostaje syn Katarzyny, Tomasz. Wówczas wieś nosiła nazwę Ditmarsdorf. W 1378 wymieniany jest Jan, a w 1396 Hannos, ławnik sądu ziemskiego. W 1539 roku, po wojnach polsko-krzyżąckich Książę Albrecht wystawił przywilej dla wolnych na 80 łanów. (Wolnymi nazywano ludność obowiązaną do służby wojskowej na rzecz księcia, lecz nie mającą szlacheckich przywilejów). W 1577 jeden z wolnych sprzedał swój nadział ziemi księciu, co pozwoliło (po wykupieniu dalszych nadziałów) założyć tu folwark pańszczyźniany – Ciganie. Z początkowych 11 łanów powiększył się do 69.
W wyniku pauperyzacji ludności, w XVIII wieku nie było już wolnych ludzi. Wśród właścicieli pojawiają się nazwiska: Kalkstein, Piczewski, Jahn, Bolemiński, Pilachowski i Watkowski, którego to córka wyszła za mąż za Georga von der Groebena z Rogajn wnosząc mu w ten sposób w posagu 30 łanów. Później Groeben, starosta kwidzyński, przejął 11 łanów chłopskich. Otto Friedrich (syn Groebena) także starosta, sprowadził do Cygan 10 rodzin żydowskich. Posiadali oni karczmę i zajmowali się handlem wełną i skórami, sprzedając je do Polski. Po Otto Friedrichu majątek objął zarządca Flasche z Kwidzyna, który w 1739 roku sprzedał go hrabiemu von Kreuz (posiadającemu także Rozajny). W 1716 roku na nowo wytyczono obszar wsi. Obejmował 63 łany. 30 chłopów otrzymało po 2 łany, a sołtys pozostałe 3. Jednak po 1765 roku folwark powiększał się kosztem obszarów, których właścicielami byli chłopi. Następnie majątek przejął Dietrich Ernst von Rother z Okrągłej Łąki, po nim majorowa von Eichstätt. Kolejnym właścicielem był baron Karl Wilhelm von Schroetter. W 1808 roku Cygany nabywa pułkownik Wilhelm Aleksander von Bequignolle. Po jego śmierci, ziemie w drodze licytacji w 1835 roku, nabywa kapitan Karl Friedrich Selle z żoną, 30 lat później majątek przejmuje ich syn Karl von Selle. W 1870 zbudował on nowy dwór, a 10 lat później cały majątek sprzedał bankierowi Böhmowi z Grudziądza.
W 1885 roku ziemie dworskie obejmowały 741 ha, a chłopskie 303 ha. Z początkiem wieku XX właścicielem ziem został Hugo Leoffler. Leofflerowie mieszkali tutaj do 1945 roku. Leoffler z racji bogactwa i ilości posiadanych ziem nazywany był „królem ziemi.” W 1930 majątek od Leofflera kupuje Komisja Wschodniopruska z Królewca. Następuje parcelacja ziem. Resztę gruntu pozostałą po parcelacji wraz z dworem posiadała żona, Emma Loeffler. W 1945 zastrzelili ją Rosjanie.
Na początku lat 30 XXw. było tu 50 gospodarstw, mających od 5 do 80 hektarów oraz 15 małych, powstałych po parcelacji majątku. W 1789 roku było tutaj 30 dymów, dwór i folwark. W 1822 roku we wsi istniało 178 silnych gospodarstw, istniała także 2 klasowa szkołą ewangelicka. W 1906 roku Greifeltt z Butowa, zbudował najpierw mleczarnię a potem także serownię. Rok później powstaje droga Mała Gilwa-Nowa Wioska-Cygany-Olszówka. W 1938 były tu 102 gospodarstwa domowe, w których mieszkało 451 osób.
Teraźniejszość
Po wojnie, w 1945 roku utworzono Państwowy Ośrodek Maszynowy, po którym pomieszczenia przejęły Kwidzyńskie Zakłady Przetwórstwa Owocowo-Warzywnego. W 1970 wieś liczyła 532 mieszkańców. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa elbląskiego. W 1987 roku został wybudowany kościół pod wezwaniem Wniebowstąpienia Pana Jezusa. W 2000 roku Cygany zamieszkiwało 469 mieszkańców, w 2007 – 479. Istnieje tu szkoła podstawowa i założona w 1994 r Ochotnicza Straż Pożarna.
Zapisy nazewnictwa
- 1336 - Ditmarsdorf
- 1388 - Dytmarsdorf
- 1396 - Ditmarsdorf
- 1539 - Czyganen
- 1790 - Ziegahnen
- 1880 - Cygany
- 1836 - Zigahnen
- 1945 - Dietmarsdorf
Zobacz też
Wykaz miejscowości powiatu kwidzyńskiego
Źródła
|
