Prawo chełmińskie

Prawo chełmińskie (niem. Kulmer Recht, łac. Jus Culmense vetus) – odmiana prawa magdeburskiego powstała około 1233 roku w Chełmnie i Toruniu.

Mistrz krzyżacki Hermann von Salza, przywilejem z 28 grudnia 1233 roku, nadał miastu Chełmnu prawo magdeburskie (wzorowane na prawie miasta Magdeburga) i ustanowił w nim sąd, który dla innych miast krzyżackich stanowił instancję najwyższą. Prawo to nazwane chełmińskim (jus culmense), a będące właściwie niemieckim (jus theutonicum) nadawało osadzie, która się nim rządziła, najrozleglejszy samorząd. Obywatele, rządzący się tym prawem, stanowili sami dla siebie statuty zwane Wilkierzami, sądzili się i karali. Było na początku m.in. narzędziem ściągnięcia osadników niemieckich na tereny zakonu krzyżackiego. Jego łamanie przez zakon było jedną z głównych przyczyn powstania Związku Pruskiego i jego poddania się Polsce, w wyniku czego Polska odzyskała dostęp do morza w roku 1466.

Kazimierz Jagiellończyk, po odzyskaniu Prus Zachodnich dla Polski, zniósł panującą tam różnorodność praw i ogłosił jus culmense za ogólnie obowiązujące, zarówno dla mieszczan jak i szlachty. Dopiero w roku 1598 szlachta pozyskała osobne dla siebie prawo, zwane „korekturą pruską". W Prusach Książęcych sądowe prawo chełmińskie uchylono landrechtem w 1620 roku. W Prusach Królewskich obowiązywało aż do rozbiorów.

Pierwszy zbiór prawa chełmińskiego z roku 1394 wydrukował w Gdańsku, w roku 1538 Franc Rohden. Potem systematyczny układ tego prawa wydano również w Gdańsku, w roku 1744 i 1767, a w roku 1814 wydał go w Warszawie Jerzy Samuel Bandtkie według redakcji z roku 1580. Tłumaczenie polskie z różnymi dodatkami ogłosił w roku 1623, w Poznaniu Paweł Kuszewicz.

Żródło

• Wikipedia
• Encyklopedia Staropolska tom I - Zygmunt Gloger