Stańkowo

Z Kwidzynopedia - encyklopedia e-kwidzyn

Stańkowo na mapie
UNIQ6ac1dc41ed70a93-googlemap-00000000-QINU

Stańkowo – (dawn. niem. Riesenwalde) - wieś w województwie pomorskim, w powiecie kwidzyńskim, w gminie Prabuty.

Spis treści

1 Historia
2 Zapisy nazewnictwa
3 Zobacz też
4 Źródła

Historia

Niemiecka nazwa wsi wywodzi się od pruskiej ziemi Resia (Ryssen, Rysen, Reisen).

Najstarszy zapisek o miejscowości i sołtysie Teodoryku pochodzi z 1342 roku.

Biskup Mikołaj w 1374 nadaje wsi przywilej lokacyjny.

Istniał tu kościół a proboszcz otrzymał 4 wolne łany.

Po zwycięstwie reformacji wieś i majątek pozostaje w rękach książęcych.

W 1576 roku odnotowano zły stan tutejszego kościoła. Toteż nowy kościół wybudowany zostaje w 1599 roku, a wieżę dobudowano dopiero w 1726 roku.

Proboszczami w Stańkowie byli m.in. księża pochodzący z Mazur: Marcin Albert Dobecki (1683 – 1693), Krupiński (1814 – 1818), który jako ostatni wygłaszał kazania po polsku.

W 1654 roku Israel Köhn von Jasky kupił majątek od elektora Fryderyka Wilhelma.

Od rodziny tej w 1740 roku nabył go Karl Gustaw von Bardeleben. Im właśnie Stankowo zawdzięczało wspaniały park ze stawem urządzony na 12 morgach w stylu francuskim. Park przetrwał do 1945 roku.

Od 1790 roku przez pięć lat właścicielem dóbr był pruski oficer, baron Wilhelm Julius von Pogwisch, który w tym czasie założył we wsi szkołę i uregulował bieg Liwy. Jego córka, Otylia została synową Johanna Wilhelma Goethego.

Po reformach uwłaszczeniowych 1/3 majątku otrzymali chłopi.

Powstały nowe gospodarstwa, jak: Stańkowo – Wybudowania (Riesenwalder Abbau).

W 1850 roku dochodzi do pożaru dworu, który w znacznym stopniu niszczy budynek.

W 1858 roku majątek kupił Friedrich Schrader – właściciel folwarków Liwiec i Grażymowa.

W 1877 roku sprzedał on Stańkowo i Liwiec Johannowi Borowskiemu, kupcowi z Gdańska, który w 1882 roku wybudował tu nowy dwór. Był właścicielem Stańkowa do śmierci w 1850 roku. Wówczas dobra przejął jego syn Gerhard Borowski (1896 – 1934), a po nim do 1945 roku córka Gertruda Orlop z rodziną.

W drugiej połowie XIX wieku, na południe od dawnego majątku i wsi powstał cmentarz.

Od 1930 roku działał dwuklasowy budynek szkoły, w którym przez długie lata nauczali członkowie rodziny Preuss.

W latach 30. – XX wieku majątek miał około 2750 mórg ziemi, a chłopi około 1750 mórg. Zajmowano się hodowlą bydła i owiec – merynosów.

Przy wjeździe do wsi od strony Prabut stał okazały kościół ewangelicki, w którym msze od 1739 roku odprawiał proboszcz z Obrzynowa. Obok świątyni istniał cmentarz zmarłych na cholerę.

W roku 1905 osadę zamieszkiwało 120, a w 1910r. - 122 mieszkańców.

W 1945 roku pałac wraz z zabudowaniami gospodarskimi, parkiem i szkołą zostały spalone. Rok później przypadkowy pożar od uderzenia pioruna strawił również kościół.

Zmiana dotychczasowej nazwy Riesenwalde (dawn. pow. suski) na Stańkowo ustalona została Rozporządzeniem Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946r. (Monitor Polski Nr 142, poz. 262).

Dziś ruina kościoła, uznana jest za zabytek architektoniczny czwartej kategorii.

Po wojnie istniał tu GHZ Stańkowo.