Ludzie listy piszą

Już od najdawniejszych czasów ludzie przekazywali sobie wiadomości. W okresie plemiennym były to wici. Do wymiany handlowej jak i korespondencji wykorzystywano naturalne szlaki, jakimi były rzeki i drogi lądowe. W okresie późnorzymskim słynny był szlak handlowy zwany "bursztynowym" prowadzący znad wybrzeży Bałtyku, wzdłuż dolnej Wisły do Kalisza i dalej do granic państwa rzymskiego. Wraz z rozwojem tych ziem przybywało też korespondencji, która początkowo przekazywana była poprzez własnych posłańców lub gońców. Na wiek XV datuje się pierwsze regularne połączenia pocztowe. Z Kwidzyna jako stolicy diecezji i dominium biskupiego prawdopodobnie również wychodziła regularna korespondencja.

Pierwszą powołaną do życia pocztą była poczta elektorska, utworzona w 1646 roku przez elektora brandenburskiego, Fryderyka Wilhelma.

W XVIII wieku urząd pocztowy w Kwidzynie był już placówką o pełnym zakresie, czyli miał węzłowe połączenia z innymi kursami, a nadchodzącą pocztę rozdzielał na poszczególne szlaki. Mieścił się on na placu zajazdowym, u zbiegu dzisiejszych ulic Braterstwa Narodów i Sztumskiej. Znajdowała się tu gospoda, pokoje gościnne dla podróżnych oraz zabudowania stajenne dla koni i wozów.

Za usługi pocztowe pobierano opłatę, którą uiszczał odbiorca. Zależała ona od odległości i wagi przesyłki. Pobierano też opłaty za korzystanie z koni pocztowych. Regularne kursy poczty konnej przez Kwidzyn odbywały się do i z Torunia, Warszawy, Gdańska, Królewca, Elbląga i Sztumu. Jeszcze do 1902 roku drogami jeździły dyliżanse pocztowe i pasażerskie. Z chwilą wprowadzenia komunikacji kolejowej stopniowo zaczęła zanikać potrzeba utrzymywania poczty konnej, kołowej.

Pierwszy znany nam budynek poczty mieścił się w tym samym miejscu, w którym wybudowano w latach 1911 - 1913 pocztę cesarską.

Listy

Do pisania listów służy papier. Według źródeł pisanych już XVII - wieczny papier kwidzyński wyróżniał się w całych Prusach Wschodnich swą wysoką jakością. Jego produkcja zaspokajała rynek lokalny, resztę wysyłano do Gdańska, Malborka, Grudziądza oraz wielu innych miast.

Listy to rodzaj całości pocztowej w obrocie pocztowym. Przed ukazaniem się pierwszych znaczków pocztowych na danym obszarze wysyłano listy nazywane przedznaczkowymi. Listy przedznaczkowe w zależności od okresu z jakiego pochodziły, zawierały różne adnotacje lub stemple pocztowe określające czas i miejsce nadania, uiszczoną opłatę, ciężar, zawartość, i tym podobne.

• 
• 

Koperty

Koperty to opakowania przesyłek pocztowych, na których nakleja się znaczek i wpisuje dane adresata. Zanim pojawiły się koperty, listy bądź dokumenty zwijano w rulon później składano a ich treść zabezpieczano pieczęciami lakowymi.

• 

Pieczęcie i stemple pocztowe

Pieczęcie, do których wyrobu używano drewna, metalu, kamienia lub rogu służyły i służą do odciskania stempla. Pierwszych pieczęci używano już w starożytności do uwierzytelniania i nadawania mocy prawnej dokumentom, a także do zabezpieczania nienaruszalności pism. W średniowieczu pieczęcie odciskane obustronnie na przesyłce nazywano bullami.

Stemple pocztowe popularnie nazywane datownikami zawierają nazwę placówki pocztowej, datę, niekiedy nawet godzinę przyjęcia przesyłki, kod pocztowy a także wyróżnik cyfrowy, literowy lub literowo - cyfrowy. Są to znaki pocztowe odbite ręcznie lub przez specjalne urządzenie stemplujące na przesyłce pocztowej. Jedną z przesłanek do stemplowania przesyłek pocztowych jest unieważnienie znaczka pocztowego, który nie może powtórnie posłużyć do uiszczenia taryfy pocztowej.

• 
• 

Zalepki

Siegelmarke to znaczek - pieczęć używany w latach 1850 - 1945 przez urzędy państwowe i firmy. Chronił tajemnicę korespondencji. Przeważnie niszczone przy otwieraniu pism, zachowane w całości są dziś rzadkością.

• 
• 
• 
• 

Znaczki pocztowe

Nieodłącznym dodatkiem do listów bądź kart pocztowych są znaczki pocztowe, których ojczyzną jest Wielka Brytania. Tam bowiem w dniu 6 maja 1840 roku wprowadzono do obiegu znaczek o nominale jednego pensa, w kolorze czarnym, przedstawiający podobiznę królowej Wiktorii. Inicjatorem wprowadzenia pierwszego znaczka był urzędnik brytyjskiej poczty Rowland Hill. Natomiast pierwszy polski znaczek pocztowy wprowadzono do obiegu 1 stycznia 1860 roku. Zastąpił on będące w obiegu od 13 stycznia 1858 roku znaczki rosyjskie. Przedstawiał herb Królestwa Polskiego - przeznaczony był do frankowania listów kursujących wewnątrz Królestwa oraz listów wysyłanych do Rosji. Listy zagraniczne były opłacane gotówką. Znaczek został wycofany z obiegu 13 kwietnia 1865 roku a na jego miejsce wprowadzono ponownie znaczki rosyjskie.

Kwidzyn dwukrotnie w swej historii posiadał własne znaczki. Pierwsze emitowane były w czasie plebiscytu - "Kwidzyńskie znaczki plebiscytowe", drugie to znaczki poczty opozycyjnej, solidarnościowej, wykonywane w 1982 roku, w obozie dla internowanych mieszczącym się w Zakładzie Karnym w Kwidzynie.

Znaczki z lat: 1920, 1930, 1971

• 
• 
• 

Karty pocztowe

Pomysłodawcą karty pocztowej był dr Heinrich von Stephan, generalny poczmistrz Berlina. Jednak projekt ten został odrzucony. Pierwsze karty pocztowe wprowadziły Austro - Węgry, które 1 października 1869 roku wypuściły do obiegu "karty korespondencyjne". Jej pomysłodawcą był dr Emmanuel Hermann.

Początkowo wydawanych kart nie ilustrowano. Zawierały one tylko tekst oraz adres odbiorcy. Pierwsza ilustrowana karta pocztowa została wysłana 16 lipca 1870 roku przez księgarza Augusta Schwartza z Oldenburga - tzw. "Karta korespondencyjna Poczty Północno - Niemieckiej", natomiast pionierską kartę z widokiem miasta ( widokówkę ) wydano w 1872 roku w Zurichu przez firmę Franza Roricha z Norynbergi.

W Niemczech pocztówki zaczęły wychodzić powszechnie w 1874 roku, a od 1 lipca 1875 roku, decyzją Powszechnego Związku Pocztowego z siedzibą w Bernie, karty pocztowe są dopuszczone do obrotu międzynarodowego.

W Polsce wraz z pojawieniem się kartki pocztowej zaistniała potrzeba jej nazwania. W grudniu 1900 roku, przy okazji odbywającej się w Warszawie pierwszej wystawy kart pocztowych, ogłoszono konkurs na jednowyrazową nazwę. Autorem najtrafniejszej okazał się Henryk Sienkiewicz, który zaproponował używane do dziś słowo "pocztówka".

Wprowadzona w 1895 roku reforma pocztowa nakazywała na jednej stronie pocztówki pisanie korespondencji i umieszczenie ilustracji, natomiast na drugiej adresu odbiorcy. Są to pocztówki z tzw. "długim adresem". Standardy te obowiązywały do 1905 roku, dopiero wtedy ilustracje zaczęły zajmować całą stronę, a korespondencja znalazła swoje miejsce obok adresu - awers podzielono na dwie części. Taki układ karty pocztowej stosowany jest do dnia dzisiejszego.

Stare, przedwojenne egzemplarze pocztówek są bezcennym źródłem ikonograficznym dla badaczy dziejów miast i regionów. Karta ukazywała historię, architekturę i mieszkańców danego miasta czy wsi. Była też formą reklamy sklepu, hotelu czy restauracji.

Początkowo powstawały głównie estetyczne, ale pracochłonne kartki litograficzne. Litografie zostały wyparte około roku 1900 przez pocztówki wytwarzane wieloma technikami druku. W latach dwudziestych XX wieku zaczynają dominować fotowidokówki ( jedno i wielobarwne ) łatwiejsze i tańsze w produkcji, wiernie ukazujące rzeczywistość, gdyż rzadziej występował na nich retusz czy fotomontaż, często stosowany wcześniej. Do tego czasu na pocztówkach widniało także charakterystyczne pozdrowienie "Grus aus....".

Datowanie dawnych pocztówek jest trudne, ponieważ tylko niekiedy oznaczano czas emisji. Zazwyczaj stosuje się przybliżone daty powstania, głównie opierając się na dacie stempla pocztowego, technice druku i stylistyce pisma. Do najstarszych kwidzyńskich pocztówek należą litografie ze stemplem z 1892 roku.

• 
• 
• 

Źródła

• Zeszyty Kwidzyńskie Nr 4 - Przyczynki Do Historii Kwidzyna
• "Susz - Rosenberg. Historia miasta pocztówką pisana" Autor: Krzysztof Kępiński
• Filatelistyka.org
• zbiory prywatne