Ludzie listy piszą

Z Kwidzynopedia - encyklopedia e-kwidzyn
(Różnice między wersjami)
(Karty pocztowe)
(Pieczęcie i stemple pocztowe)
 
(Nie pokazano 5 wersji utworzonych przez jednego użytkownika)
Linia 1: Linia 1:
 
[[Plik:Pocztówka -poczta 1906.jpg|thumb|500px|pocztówka]]
 
[[Plik:Pocztówka -poczta 1906.jpg|thumb|500px|pocztówka]]
  
Już od najdawniejszych czasów ludzie przekazywali sobie wiadomości. W okresie plemiennym były to [http://pl.wikipedia.org/wiki/Wici| wici]. Do wymiany handlowej jak i korespondencji wykorzystywano naturalne szlaki, jakimi były rzeki i drogi lądowe. W okresie późnorzymskim słynny był szlak handlowy zwany "[http://pl.wikipedia.org/wiki/Bursztynowy_Szlak| bursztynowym]" prowadzący znad wybrzeży Bałtyku, wzdłuż dolnej [[Wisła|Wisły]] do Kalisza i dalej do granic państwa rzymskiego. Wraz z rozwojem tych ziem przybywało też korespondencji, która początkowo przekazywana była poprzez własnych posłańców lub gońców. Na wiek XV datuje się pierwsze regularne połączenia pocztowe. Z Kwidzyna jako stolicy diecezji i dominium biskupiego prawdopodobnie również wychodziła regularna korespondencja.
+
Już od najdawniejszych czasów ludzie przekazywali sobie wiadomości. W okresie plemiennym były to [http://pl.wikipedia.org/wiki/Wici| wici]. Do wymiany handlowej jak i korespondencji wykorzystywano naturalne szlaki, jakimi były rzeki i drogi lądowe. W okresie późnorzymskim słynny był szlak handlowy zwany "[http://pl.wikipedia.org/wiki/Bursztynowy_Szlak| bursztynowym]" prowadzący znad wybrzeży Bałtyku, wzdłuż dolnej [[Wisła|Wisły]] do Kalisza i dalej do granic państwa rzymskiego. Wraz z rozwojem tych ziem przybywało też korespondencji. Poczta krzyżacka powstała w 1267 roku. Wiadomości przekazywane były poprzez własnych posłańców lub gońców. Na wiek XV datuje się pierwsze regularne połączenia pocztowe.
  
Pierwszą powołaną do życia pocztą była poczta elektorska, utworzona w 1646 roku przez elektora brandenburskiego Fryderyka Wilhelma.
+
Poczta elektorska została utworzona w 1646 roku przez elektora brandenburskiego Fryderyka Wilhelma. 26 października 1699 roku ks. Fryderyk III wydał rozporządzenie w sprawie stałego połączenia pocztowego z Królewca do Kwidzyna.
  
 
W XVIII wieku urząd pocztowy w Kwidzynie był już placówką o pełnym zakresie, czyli miał węzłowe połączenia z innymi kursami, a nadchodzącą pocztę rozdzielał na poszczególne szlaki. Mieścił się on na placu zajazdowym, u zbiegu dzisiejszych ulic [[Ulica Braterstwa Narodów w Kwidzynie|Braterstwa Narodów]] i [[Ulica Sztumska w Kwidzynie|Sztumskiej]]. Znajdowała się tu gospoda, pokoje gościnne dla podróżnych oraz zabudowania stajenne dla koni i wozów.
 
W XVIII wieku urząd pocztowy w Kwidzynie był już placówką o pełnym zakresie, czyli miał węzłowe połączenia z innymi kursami, a nadchodzącą pocztę rozdzielał na poszczególne szlaki. Mieścił się on na placu zajazdowym, u zbiegu dzisiejszych ulic [[Ulica Braterstwa Narodów w Kwidzynie|Braterstwa Narodów]] i [[Ulica Sztumska w Kwidzynie|Sztumskiej]]. Znajdowała się tu gospoda, pokoje gościnne dla podróżnych oraz zabudowania stajenne dla koni i wozów.
Linia 34: Linia 34:
 
Plik:JHST orzeł.jpg|Papier czerpany z 1804r. znaki - JHST MARIENWERDER i orzeł trzymający miecz i berło
 
Plik:JHST orzeł.jpg|Papier czerpany z 1804r. znaki - JHST MARIENWERDER i orzeł trzymający miecz i berło
 
Plik:Ryba.jpg|Filigran z rybą na liście wysłanym z Marienwerder ok. 1825r.
 
Plik:Ryba.jpg|Filigran z rybą na liście wysłanym z Marienwerder ok. 1825r.
 +
Plik:List 1824.jpg|Papier czerpany z 1824r. - znaki - orzeł pruski i STRUEBIG MW
 
Plik:Znak wodny.jpg|znak wodny na papierze firmowym - 1927r.
 
Plik:Znak wodny.jpg|znak wodny na papierze firmowym - 1927r.
 
</gallery>
 
</gallery>
Linia 48: Linia 49:
 
</gallery>
 
</gallery>
  
W XIX wieku, w czasie panującej epidemii cholery listy odkażano. Przekuwano je i poddawano działaniu oparów spalanej siarki i saletry, a także podgrzewanego octu. W efekcie całość łącznie ze stemplem jest lekko zatłuszczona. Stemple jakimi zaopatrywano zdezynfekowane listy to: CHOLERA (napis prosty, najczęściej w owalu), SANITÄR i trzeci bardzo rzadki DESINFICIRT. Nadruki w kolorze czarnym, zawsze dużymi literami. Przez kwarantannę listy dochodziły z miesięcznym, a nawet trzymiesięcznym opóźnieniem.
+
W XIX wieku, w czasie panującej [[Klęski elementarne - epidemie|epidemii cholery]] listy odkażano. Przekuwano je i poddawano działaniu oparów spalanej siarki i saletry, a także podgrzewanego octu. W efekcie całość łącznie ze stemplem jest lekko zatłuszczona. Stemple jakimi zaopatrywano zdezynfekowane listy to: CHOLERA (napis prosty, najczęściej w owalu), SANITÄR i trzeci bardzo rzadki DESINFICIRT. Nadruki w kolorze czarnym, zawsze dużymi literami. Przez kwarantannę listy dochodziły z miesięcznym, a nawet trzymiesięcznym opóźnieniem.
  
 
===Koperty===
 
===Koperty===
Linia 57: Linia 58:
 
Grafika:List1.jpg|List ze stemplem z 1887r.
 
Grafika:List1.jpg|List ze stemplem z 1887r.
 
Grafika:List2.jpg|List ze stemplem z ok. 1840r.
 
Grafika:List2.jpg|List ze stemplem z ok. 1840r.
 +
Plik:List Rosenberg.jpg|List ze znaczkiem 3 Sgr. z 1853r.
 
</gallery>
 
</gallery>
  
Linia 69: Linia 71:
 
'''Stemple pocztowe''' popularnie nazywane datownikami zawierają nazwę placówki pocztowej, datę, niekiedy nawet godzinę przyjęcia przesyłki, kod pocztowy a także wyróżnik cyfrowy, literowy lub literowo - cyfrowy. Są to znaki pocztowe odbite ręcznie lub przez specjalne urządzenie stemplujące na przesyłce pocztowej. Jedną z przesłanek do stemplowania przesyłek pocztowych jest unieważnienie znaczka pocztowego, który nie może powtórnie posłużyć do uiszczenia taryfy pocztowej.
 
'''Stemple pocztowe''' popularnie nazywane datownikami zawierają nazwę placówki pocztowej, datę, niekiedy nawet godzinę przyjęcia przesyłki, kod pocztowy a także wyróżnik cyfrowy, literowy lub literowo - cyfrowy. Są to znaki pocztowe odbite ręcznie lub przez specjalne urządzenie stemplujące na przesyłce pocztowej. Jedną z przesłanek do stemplowania przesyłek pocztowych jest unieważnienie znaczka pocztowego, który nie może powtórnie posłużyć do uiszczenia taryfy pocztowej.
  
W Marienwerder w latach 1817-1850 było 5 rodzajów stempli pocztowych + jeden tz. Packkammer (pomieszczenie do pakowania przesyłek wartościowych gdzie na owych listach np. Wertbriefe - listach wartościowych  w okresie przedznaczkowym / przedfilatelistycznym stawiano pieczątkę).
+
W Marienwerder w latach 1817-1850 było 5 rodzajów stempli pocztowych + jeden tz. Packkammer (pomieszczenie do pakowania przesyłek wartościowych gdzie na owych listach np. Wertbriefe - listach wartościowych  w okresie przedznaczkowym / przedfilatelistycznym stawiano pieczątkę).
  
 
Stosowano także stemple: franco - najczęściej kolor czerwony, "Per Botem" czyli posłańcem - kolor czarny i Recommandiert odpowiednik dzisiejszego poleconego / erki - kolor czerwony.
 
Stosowano także stemple: franco - najczęściej kolor czerwony, "Per Botem" czyli posłańcem - kolor czarny i Recommandiert odpowiednik dzisiejszego poleconego / erki - kolor czerwony.
Linia 101: Linia 103:
 
===Znaczki pocztowe===
 
===Znaczki pocztowe===
 
Nieodłącznym dodatkiem do listów bądź kart pocztowych są znaczki pocztowe, których ojczyzną jest Wielka Brytania. Tam bowiem w dniu 6 maja 1840 roku wprowadzono do obiegu znaczek o nominale jednego pensa, w kolorze czarnym, przedstawiający podobiznę królowej Wiktorii. Inicjatorem wprowadzenia pierwszego znaczka był urzędnik brytyjskiej poczty Rowland Hill.
 
Nieodłącznym dodatkiem do listów bądź kart pocztowych są znaczki pocztowe, których ojczyzną jest Wielka Brytania. Tam bowiem w dniu 6 maja 1840 roku wprowadzono do obiegu znaczek o nominale jednego pensa, w kolorze czarnym, przedstawiający podobiznę królowej Wiktorii. Inicjatorem wprowadzenia pierwszego znaczka był urzędnik brytyjskiej poczty Rowland Hill.
Natomiast pierwszy polski znaczek pocztowy wprowadzono do obiegu 1 stycznia 1860 roku. Zastąpił on będące w obiegu od 13 stycznia 1858 roku znaczki rosyjskie. Przedstawiał herb Królestwa Polskiego - przeznaczony był do frankowania listów kursujących wewnątrz Królestwa oraz listów wysyłanych do Rosji. Listy zagraniczne były opłacane gotówką. Znaczek został wycofany z obiegu 13 kwietnia 1865 roku a na jego miejsce wprowadzono ponownie znaczki rosyjskie.
+
Natomiast pierwszy polski znaczek pocztowy wprowadzono do obiegu 1 stycznia 1860 roku. Zastąpił on będące w obiegu od 13 stycznia 1858 roku znaczki rosyjskie. Przedstawiał herb Królestwa Polskiego - przeznaczony był do frankowania listów kursujących wewnątrz Królestwa oraz listów wysyłanych do Rosji. Listy zagraniczne były opłacane gotówką. Znaczek został wycofany z obiegu 13 kwietnia 1865 roku a na jego miejsce wprowadzono ponownie znaczki rosyjskie. Na terenie Królestwa Prus pierwsze znaczki pocztowe na list jako dowód opłaty pocztowej wprowadzono 15 listopada 1850 roku.
  
 
Kwidzyn dwukrotnie w swej historii posiadał własne znaczki. Pierwsze emitowane były w czasie [[Plebiscyt na Warmii i Mazurach|plebiscytu]] - "[[Kwidzyńskie znaczki plebiscytowe]]", drugie to znaczki poczty opozycyjnej, solidarnościowej, wykonywane w 1982 roku, w obozie dla internowanych mieszczącym się w [[Zakład Karny w Kwidzynie|Zakładzie Karnym]] w [[Kwidzyn]]ie.
 
Kwidzyn dwukrotnie w swej historii posiadał własne znaczki. Pierwsze emitowane były w czasie [[Plebiscyt na Warmii i Mazurach|plebiscytu]] - "[[Kwidzyńskie znaczki plebiscytowe]]", drugie to znaczki poczty opozycyjnej, solidarnościowej, wykonywane w 1982 roku, w obozie dla internowanych mieszczącym się w [[Zakład Karny w Kwidzynie|Zakładzie Karnym]] w [[Kwidzyn]]ie.
Linia 144: Linia 146:
 
* [[Historia znaczka - Deutsches Reich i Reichspost ( 1872 - 1900 )]]
 
* [[Historia znaczka - Deutsches Reich i Reichspost ( 1872 - 1900 )]]
 
* [[Historia znaczka - Okręg 16 Marienwerder‎]]
 
* [[Historia znaczka - Okręg 16 Marienwerder‎]]
 +
* [[Historia znaczka - Niemieckie Poczty Polowe]]
 +
* [[Kwidzyńskie znaczki plebiscytowe]]
  
 
==Źródła==
 
==Źródła==

Aktualna wersja na dzień 13:35, 23 wrz 2018

pocztówka

Już od najdawniejszych czasów ludzie przekazywali sobie wiadomości. W okresie plemiennym były to wici. Do wymiany handlowej jak i korespondencji wykorzystywano naturalne szlaki, jakimi były rzeki i drogi lądowe. W okresie późnorzymskim słynny był szlak handlowy zwany "bursztynowym" prowadzący znad wybrzeży Bałtyku, wzdłuż dolnej Wisły do Kalisza i dalej do granic państwa rzymskiego. Wraz z rozwojem tych ziem przybywało też korespondencji. Poczta krzyżacka powstała w 1267 roku. Wiadomości przekazywane były poprzez własnych posłańców lub gońców. Na wiek XV datuje się pierwsze regularne połączenia pocztowe.

Poczta elektorska została utworzona w 1646 roku przez elektora brandenburskiego Fryderyka Wilhelma. 26 października 1699 roku ks. Fryderyk III wydał rozporządzenie w sprawie stałego połączenia pocztowego z Królewca do Kwidzyna.

W XVIII wieku urząd pocztowy w Kwidzynie był już placówką o pełnym zakresie, czyli miał węzłowe połączenia z innymi kursami, a nadchodzącą pocztę rozdzielał na poszczególne szlaki. Mieścił się on na placu zajazdowym, u zbiegu dzisiejszych ulic Braterstwa Narodów i Sztumskiej. Znajdowała się tu gospoda, pokoje gościnne dla podróżnych oraz zabudowania stajenne dla koni i wozów.

Za usługi pocztowe pobierano opłatę, którą uiszczał odbiorca. Zależała ona od odległości i wagi przesyłki. Pobierano też opłaty za korzystanie z koni pocztowych. Regularne kursy poczty konnej przez Kwidzyn odbywały się do i z Torunia, Warszawy, Gdańska, Królewca, Elbląga i Sztumu. Jeszcze do 1902 roku drogami jeździły dyliżanse pocztowe i pasażerskie. Z chwilą wprowadzenia komunikacji kolejowej stopniowo zaczęła zanikać potrzeba utrzymywania poczty konnej, kołowej.

Pierwszy znany nam budynek poczty mieścił się w tym samym miejscu, w którym wybudowano w latach 1911 - 1913 pocztę cesarską.

Spis treści

Papiernie - papier - filigrany

Masę do wyrobu papieru w europejskiej produkcji otrzymywano wyłącznie z surowców wtórnych. Doskonale do tej produkcji nadawały się szmaty. Dopiero w XVIII wieku zaczęto używać słomę, a od 1844 roku ścier czyli włóknisty półprodukt wytwarzany przez mechaniczne rozdrabnianie drewna. Jednak papier ten był znacznie mniej trwały od tego wytwarzanego ze szmat. Były one tak cennym materiałem produkcyjnym, że 16 października 1777 roku wydano w Berlinie, a opublikowano, w języku polskim i niemieckim, w Kwidzynie przez oficynę Kantera edykt zakazujący eksportu szmat, gałganów, papierowych wiórów, obrzezków pergaminowych, skór okrawków, owczych nóg i innych do przygotowania kleju zdających się rzeczy.

Czerpanie papieru przy pomocy formy z metalowym sitem pozostawiało w nowo uformowanym arkuszu ślad struktury sita zwany znakiem wodnym, widocznym w przezroczu papieru w postaci jaśniejszego układu linii. Fakt ten pozwolił włoskim papiernikom na dodatkowe znakowanie papieru przy pomocy aplikacji z drutu. Ten znak konturowy, nazwany filigranem pojawił się najwcześniej około 1270 roku w papierach wytworzonych we włoskiej miejscowości Fabriano.

Pierwsza papiernia w Kwidzynie powstała w drugiej połowie XVI wieku. Prosperowała ona w podmiejskiej osadzie Semler do drugiej połowy XIX wieku. Pierwszym jej dzierżawcą był Wojciech Mizera. W latach 1580-86 dzierżawił ją radca Chrystian Fehler. Papiernik Mikołaj Fehler sygnował papier inicjałami NF. Kwidzyńskim papiernikiem był także Michel Wanckmuller, który w 1620 roku napisał podanie o pozwolenie na zbiórkę szmat na terenie podległym miastu Kwidzyn. Michel Wanckmuller występuje też w rejestrze ilości otrzymywanego papieru. I tak w roku 1616 z młyna usytuowanego w Semler i w Bogusze pozyskano 407 ryz, w roku następnym już 421 ryz. Odnotowano, że była to największa ilość wyprodukowanego papieru na przestrzeni pięćdziesięciu lat. W 1661 roku młyn w Semler przeszedł w ręce Michała Bolwige (zm. w 1689 roku). Z tego okresu znane są filigrany sygnowane literami MB. Na papierze czerpanym z tego okresu obok inicjałów widnieją znaki wodne z wizerunkiem Madonny z Dzieciątkiem stojącej w łuku otoczonej promieniami słońca. Znak Madonny przejął również następca Antoni Dawid Meyer (zm. w roku 1750). Filigranem pomocniczym w tym okresie są inicjały ADM lub M oraz skrót niemieckiej nazwy miasta MW - Marienwerder. Zastosowanie filigranu z Madonną na papierach kwidzyńskiej papierni należy do najwcześniejszych przykładów na Pomorzu.

Według źródeł pisanych już XVII - wieczny papier kwidzyński wyróżniał się w całych Prusach Wschodnich swą wysoką jakością. Jego produkcja zaspokajała rynek lokalny, resztę wysyłano do Gdańska, Malborka, Grudziądza oraz wielu innych miast. Papier czerpany w połowie XVIII wieku znaczony był filigranem z orłem fryderycjańskim oraz rybą w winiecie. W 1746 roku papiernie kwidzyńskie dostarczyły na rynek 171 ryz - ze znakiem orła, 138 ryz - ze znakiem Madonny, 100 ryz ze znakiem karpia (tzw. papier karpiowy), 25 ryz papieru pocztowego oraz 90 ryz gorszego gatunkowo papieru niebieskiego i szarego pakowego.

Z historią miejskiej papierni wiążą się nazwiska kolejnych papierników: Basiliusa Punza (Piritza) - spokrewnionego z A.D. Meyerem i Gottarda Schrodera. Wskutek XVII-wiecznych wojen i potyczek papiernia znacznie ucierpiała i podupadła. Według dokumentu z 1 czerwca 1753 roku Królewska Dominalna Izba Wojenna przyznała papiernikowi Janowi Jerzemu Lederer zezwolenie na zakup drewna w celu naprawienia młyna. Jednak pół roku później budynek czerpalni zawalił się niszcząc koła wodne i groblę. Nowy młyn powstał w 1754 roku. Jego wartość oszacowano na 500 talarów. Roczny czynsz wymierzono na 16,1 talarów i 2,8 srebrnych groszy. Przez krótki czas właścicielem był zięć Lederera - Jan Fryderyk Steinhagen. Po nim, w końcu lat 90-tych papiernia przeszła w ręce zasłużonej dla kwidzyńskiego papiernictwa rodziny Struebig i była czynna do 1875 roku. Jan Henryk Struebig sygnował papier inicjałami J H ST lub całym nazwiskiem wraz z literą M, czasami MW (Marienwerder), był synem Henryka Krzysztofa - dzierżawcy papierni toruńskiej w Lubiczu. W tym czasie papier znakowano filigranami przedstawiającymi Madonnę z Dzieciątkiem, ryby (karpia z łuskami) w okrągłym otoku ujętym w ozdobną winietę. Znak ten wieńczyła korona z krzyżykiem, a także filigranem z godłem Prus przedstawiającym orła w koronie z literami FWR na piersi. Papierni kwidzyńskiej przypisuje się również znak wodny w kształcie kwiatka na gałązce sygnowanym nazwiskiem STRUEBIG. W 1798 roku papiernia ta zatrudniała 5 robotników, a roczna produkcja przynosiła 1600 talarów zysku.

Dość krótką historię miała papiernia usytuowana w Boguszu. Pierwsza wzmianka o tym młynie papierniczym pochodzi z końca XVI wieku. Zachował się dokument, który potwierdza istnienie młyna w 1569 roku. Jego założycielem był Jerzy Langenau z Gdańska. W 1586 roku przebudowano ten młyn na młyn papierniczy. Młyn przeszedł w ręce syna Jerzego - Absalona Langenau. Następnie młynem zarządzał Jakub Ragut i jego syn Daniel. Odkupili oni około 1608 roku czerpalnię za sumę 1800 marek. Papiernia ta przetrwała do końca XVII wieku. Prawdopodobnie był to nieduży zakład produkujący na rynek lokalny jednak wskutek nierentowności oraz konkurencyjności młyna kwidzyńskiego papiernię tę zamknięto.

Bogata tradycja czerpania papieru uwarunkowana była specyfiką miasta. W XIX wieku Kwidzyn powszechnie zwano miastem urzędników. W 1867 roku w mieście zatrudnionych było 121 urzędników. Autor "Słownika geograficznego" pisząc o Kwidzynie scharakteryzował miasto słowami: "najbardziej tu fabrykacya ksiąg i aktów kwitnie".

Listy

Listy to rodzaj całości pocztowej w obrocie pocztowym. Przed ukazaniem się pierwszych znaczków pocztowych na danym obszarze wysyłano listy nazywane przedznaczkowymi. Listy przedznaczkowe w zależności od okresu z jakiego pochodziły, zawierały różne adnotacje lub stemple pocztowe określające czas i miejsce nadania, uiszczoną opłatę, ciężar, zawartość i tym podobne informacje. Taki dopisek (dziś traktowany jako ciekawostkę filatelistyczną) znajdziemy na stronie adresowej listu z 1794r., zaprezentowanego poniżej. Dopisek mówi, że list otrzymano 11 lutego 1794 i zapłacono 1 sgr czyli 1 srebrny grosz (silbergroschen) za doręczenie posłańcem extra. Napis na początku "Bot" znaczy posłańcem - taki ówczesny express.

W XIX wieku, w czasie panującej epidemii cholery listy odkażano. Przekuwano je i poddawano działaniu oparów spalanej siarki i saletry, a także podgrzewanego octu. W efekcie całość łącznie ze stemplem jest lekko zatłuszczona. Stemple jakimi zaopatrywano zdezynfekowane listy to: CHOLERA (napis prosty, najczęściej w owalu), SANITÄR i trzeci bardzo rzadki DESINFICIRT. Nadruki w kolorze czarnym, zawsze dużymi literami. Przez kwarantannę listy dochodziły z miesięcznym, a nawet trzymiesięcznym opóźnieniem.

Koperty

Koperty to opakowania przesyłek pocztowych, na których nakleja się znaczek i wpisuje dane adresata. Zanim pojawiły się koperty, listy bądź dokumenty zwijano w rulon później składano a ich treść zabezpieczano pieczęciami lakowymi. Wyglądało to w ten sposób: zapisaną kartkę papieru składano czterema końcami do środka i zabezpieczano pieczęcią. Składano także listy zginając prostokątną kartkę wzdłuż dłuższych boków, a następnie łącząc pozostałe końce pieczęcią lakową. Złożona w ten sposób kartka tworzyła kopertę. Ta forma ochrony listu była o tyle niewygodna, że podczas drogi list łatwo ulegał zanieczyszczeniu czy nawet zniszczeniu. Aby chociaż częściowo zabezpieczyć list przed zabrudzeniem składano kartkę podwójnie. Gwarancję bezpiecznego dotarcia listu do rąk adresata dawały dopiero koperty, które zostały wynalezione i weszły do użytku w latach dwudziestych XIX wieku. Wynalazcą był niejaki Brewer kupiec angielski z Brighton, który zaczął je produkować fabrycznie.

Na listach wysyłanych do lat 30. XIX w. możemy spotkać skreślone atramentem tajemnicze krzyżyki. Znaczy to dosłownie "z Bogiem". Ile krzyżyków tylu poczmistrzów przekazywało sobie ten list, (albo ich stemple z nazwiskiem, albo faksymilki, ew. stemple odbiorcze jako takie). To samo znaczenie ma zachowany u nas zwyczaj skreślania krzyża nożem na świeżo upieczonym chlebie.

Adres

W zależności od epoki zmieniały się sposoby adresowania. Długie panegiryczne adresy cechowały osiemnastowieczną korespondencję. Znajdowały się na niej zwroty grzecznościowe, godności adresata. Tę manierę stosowano również na listach służbowych. Znacznie mniej przymiotników zawierały adresy na listach urzędowych do osób prywatnych. Listy polecone miały adnotacje, "pilno-pilno" lub "ważne" i "bardzo ważne". Listy zwolnione od opłaty pocztowej miały adnotacje "Interes Pocztowy", "Interes Rządowy" lub "Militaria".

W adresach korespondencji kwidzyńskiej od 1882 roku dopisywano Westpreussen - Marienwerder Westpr. lub Marienwerder Wpr. Dopisek miał bezpośredni związek z faktem otwarcia placówki pocztowej w Marienwerder położonym w regencji poczdamskiej.

Pieczęcie i stemple pocztowe

Pieczęcie, do których wyrobu używano drewna, metalu, kamienia lub rogu służyły i służą do odciskania stempla. Pierwszych pieczęci używano już w starożytności do uwierzytelniania i nadawania mocy prawnej dokumentom, a także do zabezpieczania nienaruszalności pism. W średniowieczu pieczęcie odciskane obustronnie na przesyłce nazywano bullami.

Stemple pocztowe popularnie nazywane datownikami zawierają nazwę placówki pocztowej, datę, niekiedy nawet godzinę przyjęcia przesyłki, kod pocztowy a także wyróżnik cyfrowy, literowy lub literowo - cyfrowy. Są to znaki pocztowe odbite ręcznie lub przez specjalne urządzenie stemplujące na przesyłce pocztowej. Jedną z przesłanek do stemplowania przesyłek pocztowych jest unieważnienie znaczka pocztowego, który nie może powtórnie posłużyć do uiszczenia taryfy pocztowej.

W Marienwerder w latach 1817-1850 było 5 rodzajów stempli pocztowych + jeden tz. Packkammer (pomieszczenie do pakowania przesyłek wartościowych gdzie na owych listach np. Wertbriefe - listach wartościowych w okresie przedznaczkowym / przedfilatelistycznym stawiano tę pieczątkę).

Stosowano także stemple: franco - najczęściej kolor czerwony, "Per Botem" czyli posłańcem - kolor czarny i Recommandiert odpowiednik dzisiejszego poleconego / erki - kolor czerwony.

Od 1850 do 1858 roku stemplowano znaczki okrągłym stemplem z numerem 920 w środku (każde miasto miało swój własny numer).

Jednocześnie w tym samym czasie stosowano obok kasownika numerowanego stempel klasyczny pocztowy, który był umieszczany na kopercie obok znaczka.. np. sam stempel jako taki ( nie mylić z numerowanym ) na pierwszym wydaniu znaczków pruskich jest dużą rzadkością! i tak stosowane były 2 stemple pocztowe

  • jeden - okrągła pieczątka w kolorze czerwonym - tusz...(jedna obwódka)
  • drugi - dwie obwódki, pomiędzy nimi jak w pieczątce pocztowej - nazwa miasta w środku data a na dole wyróżnik - godzina wysłania
  • był i trzeci, ale nadzwyczaj rzadki w kolorze fioletowym.

W latach 1870-76 stempel w ramce, okrągły pod nazwą miejscowości był wyróżnik FN z cyfrą 1 ewentualnie 2 w kolorze fioletowym lub czarnym.

Zalepki

Siegelmarken to znaczek - pieczęć używany w latach 1850 - 1939. Pierwsze drukowane kolorowe pieczęcie papierowe, zwane zalepkami pojawiły się w Niemczech w roku 1870. Miały one różne wielkości i kolory, fantazyjne kształty i krawędzie oraz gotowy klej na odwrocie. Często rysunek (godło, herb, logo, napisy) był wytłaczany na precyzyjnych prasach. Zalepek używano szczególnie chętnie na przełomie XIX i XX wieku i to nie tylko do korespondencji urzędowej, ale i prywatnej. Były zalepki do ważnych listów urzędowych, na przykład magistrackich, powiatowych, sądowych, notarialnych, akcyzowych, celnych, wojskowych a nawet policyjnych i kościelnych. Używały ich również stowarzyszenia, szkoły, cechy rzemieślnicze i oczywiście wiele osób prywatnych. Chronił tajemnicę korespondencji. Przeważnie niszczone przy otwieraniu pism, zachowane w całości są dziś rzadkością.

Znaczki pocztowe

Nieodłącznym dodatkiem do listów bądź kart pocztowych są znaczki pocztowe, których ojczyzną jest Wielka Brytania. Tam bowiem w dniu 6 maja 1840 roku wprowadzono do obiegu znaczek o nominale jednego pensa, w kolorze czarnym, przedstawiający podobiznę królowej Wiktorii. Inicjatorem wprowadzenia pierwszego znaczka był urzędnik brytyjskiej poczty Rowland Hill. Natomiast pierwszy polski znaczek pocztowy wprowadzono do obiegu 1 stycznia 1860 roku. Zastąpił on będące w obiegu od 13 stycznia 1858 roku znaczki rosyjskie. Przedstawiał herb Królestwa Polskiego - przeznaczony był do frankowania listów kursujących wewnątrz Królestwa oraz listów wysyłanych do Rosji. Listy zagraniczne były opłacane gotówką. Znaczek został wycofany z obiegu 13 kwietnia 1865 roku a na jego miejsce wprowadzono ponownie znaczki rosyjskie. Na terenie Królestwa Prus pierwsze znaczki pocztowe na list jako dowód opłaty pocztowej wprowadzono 15 listopada 1850 roku.

Kwidzyn dwukrotnie w swej historii posiadał własne znaczki. Pierwsze emitowane były w czasie plebiscytu - "Kwidzyńskie znaczki plebiscytowe", drugie to znaczki poczty opozycyjnej, solidarnościowej, wykonywane w 1982 roku, w obozie dla internowanych mieszczącym się w Zakładzie Karnym w Kwidzynie.

Znaczki z lat: 1920, 1930, 1935, 1971

Karty pocztowe

Pomysłodawcą karty pocztowej był dr Heinrich von Stephan, generalny poczmistrz Berlina. Jednak projekt ten został odrzucony. Pierwsze karty pocztowe wprowadziły Austro - Węgry, które 1 października 1869 roku wypuściły do obiegu "karty korespondencyjne". Jej pomysłodawcą był dr Emmanuel Hermann.

Początkowo wydawanych kart nie ilustrowano. Zawierały one tylko tekst oraz adres odbiorcy. Pierwsza ilustrowana karta pocztowa została wysłana 16 lipca 1870 roku przez księgarza Augusta Schwartza z Oldenburga - tzw. "Karta korespondencyjna Poczty Północno - Niemieckiej", natomiast pionierską kartę z widokiem miasta ( widokówkę ) wydano w 1872 roku w Zürichu przez firmę Franza Roricha z Norymbergii.

W Niemczech pocztówki zaczęły wychodzić powszechnie w 1874 roku, a od 1 lipca 1875 roku, decyzją Powszechnego Związku Pocztowego z siedzibą w Bernie, karty pocztowe są dopuszczone do obrotu międzynarodowego.

W Polsce wraz z pojawieniem się kartki pocztowej zaistniała potrzeba jej nazwania. W grudniu 1900 roku, przy okazji odbywającej się w Warszawie pierwszej wystawy kart pocztowych, ogłoszono konkurs na jednowyrazową nazwę. Autorem najtrafniejszej okazał się Henryk Sienkiewicz, który zaproponował używane do dziś słowo "pocztówka".

Wprowadzona w 1895 roku reforma pocztowa nakazywała na jednej stronie pocztówki pisanie korespondencji i umieszczenie ilustracji, natomiast na drugiej adresu odbiorcy. Są to pocztówki z tzw. "długim adresem". Standardy te obowiązywały do 1905 roku, dopiero wtedy ilustracje zaczęły zajmować całą stronę, a korespondencja znalazła swoje miejsce obok adresu - awers podzielono na dwie części. Taki układ karty pocztowej stosowany jest do dnia dzisiejszego.

Stare, przedwojenne egzemplarze pocztówek są bezcennym źródłem ikonograficznym dla badaczy dziejów miast i regionów. Karta ukazywała historię, architekturę i mieszkańców danego miasta czy wsi. Była też formą reklamy sklepu, hotelu czy restauracji.

Początkowo powstawały głównie estetyczne, ale pracochłonne kartki litograficzne. Litografie zostały wyparte około roku 1900 przez pocztówki wytwarzane wieloma technikami druku. W latach dwudziestych XX wieku zaczynają dominować fotowidokówki ( jedno i wielobarwne ) łatwiejsze i tańsze w produkcji, wiernie ukazujące rzeczywistość, gdyż rzadziej występował na nich retusz czy fotomontaż, często stosowany wcześniej. Do tego czasu na pocztówkach widniało także charakterystyczne pozdrowienie "Gruss aus....".

Datowanie dawnych pocztówek jest trudne, ponieważ tylko niekiedy oznaczano czas emisji. Zazwyczaj stosuje się przybliżone daty powstania, głównie opierając się na dacie stempla pocztowego, technice druku i stylistyce pisma. Do najstarszych kwidzyńskich pocztówek należą litografie ze stemplem z 1892 roku.

Zobacz też

Źródła