Kołodzieje

Z Kwidzynopedia - encyklopedia e-kwidzyn
(Różnice między wersjami)
(New page: Kołodzieje (niem. ''Wachsmuth'') - wieś w powiecie kwidzyńskim, w gminie Prabuty. ==Historia== Kołodzieje, zwane wówczas Colozey, należały...)
 
 
(Nie pokazano 8 wersji utworzonych przez 4 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
−
Kołodzieje (niem. ''Wachsmuth'') - wieś w [[Powiat kwidzyński|powiecie kwidzyńskim]], w [[Gmina Prabuty|gminie Prabuty]].
+
{|style="float:right; border: 1px solid grey; border-collapse:collapse; background:white;" border="1" cellspacing="0" cellpadding="5"
 +
|
 +
<googlemap version="0.9" lat="53.718607" lon="19.182085" type="map" selector="yes"  zoom="12">
 +
(K) 53.712355, 19.187279, Kołodzieje
 +
</googlemap>
 +
|-
 +
!|'''Kołodzieje na mapie'''
 +
|}
 +
[[Grafika:2281 Kolodzieje Kowale.jpg|thumb|400px|right|Kołodzieje (''Wachsmuth'') i [[Kowale]] (''Seeberg'')na mapie niemieckiej z 1929 roku. Messtischblatt 2281 Riesenburg.]]
 +
'''Kołodzieje''' (niem. ''Wachsmuth'') - wieś położona w województwie pomorskim, w [[Powiat kwidzyński|powiecie kwidzyńskim]], w [[Gmina Prabuty|gminie Prabuty]].
  
 
==Historia==
 
==Historia==
  
−
Kołodzieje, zwane wówczas Colozey, należały w XIII wieku do biskupa pomezańskiego, który w 1289 roku nadał je wraz z innymi dobrami Prusowi Navierowi. Nie jest znana data lokacji wsi. Jako wieś, w dalszym ciągu pod nazwą Colozey występują po raz pierwszy w dokumencie z 1330 roku, określającym granice Prabut. W 1371 roku nastąpiła nowa lokacja. Dokument wystawiony wówczas przez biskupa pomezańskiego mówi, że sołtys Mikołaj otrzymał obowiązek zasiedlenia „naszej wsi Colozey” („nostra villa Colozey). Ponadto zezwolono na wybudowanie we wsi karczmy, której karczmarz miał płacić czynsz w wysokości jednej i pół grzywny rocznie. Z omówionego dokumentu wynika, że wieś powstała znacznie wcześniej i na skutek jakiś wypadków losowych (zarazy?) została wyludniona. W 1420 roku mieszkańcy wsi otrzymali z rąk biskupa pomezańskiego kolejny przywilej lokacyjny.
+
Wieś sołecka w południowej części [[Gmina Prabuty|gminy Prabuty]].Położona na pagórkowatym, urozmaiconym terenie poprzecinanym licznymi rowami i ciekami wodnymi. Od północnego wschodu wieś sąsiaduje z [[Jezioro Mateczne|Jeziorem Matecznym]] (dawn. niem. ''Mutter See'').
  
−
O dalszych losach wsi w ciągu blisko trzech wieków dokumenty milczą. W 1789 roku Kołodzieje były wsią królewską z folwarkiem i liczyły 29 domów mieszkalnych.
+
Kołodzieje w najstarszych dokumentach zwane Colozey, należały w XIII wieku do biskupa pomezańskiego, który w 1289 roku nadał je jako ''bona antiquum Colozey'' wraz z innymi dobrami Prusowi Navierowi i jego synom: Tuliksyte, Ludwikowi i Merunowi w zamian za majątek w [[Obrzynowo|Obrzynowie]]. Nie jest znana data lokacji wsi. Jako wieś, w dalszym ciągu pod nazwą Colozey występują po raz pierwszy w dokumencie z 1330 roku, określającym granice [[Prabuty|Prabut]]. W 1371 roku nastąpiła nowa lokacja. Dokument wystawiony wówczas przez biskupa pomezańskiego mówi, że sołtys Mikołaj otrzymał obowiązek zasiedlenia „naszej wsi Colozey” („nostra villa Colozey). 7 włók, które wówczas otrzymali Theodorich i Johann miały być wolne od opłat. Ponadto zezwolono na wybudowanie we wsi karczmy, której karczmarz miał płacić czynsz w wysokości jednej i pół grzywny rocznie. Z omówionego dokumentu wynika, że wieś powstała znacznie wcześniej i na skutek jakiś wypadków losowych (zarazy?) została wyludniona. W 1420 roku mieszkańcy wsi otrzymali z rąk biskupa pomezańskiego kolejny przywilej lokacyjny. W tym czasie we wsi był już kościół bowiem w 1420 roku wymieniony zostaje proboszcz.
  
−
W XIX wieku wieś miała 709,7 ha powierzchni, w tym 0 w 1885 roku – 511 ha ziemi ornej, 91 ha łąk i 5 ha lasów. W 1905 roku wieś posiadała tylko 708 ha powierzchni. W 1817 roku obok wsi występuje również folwark. We wsi było 22 domy i 182 mieszkańców, w folwarku 7 domów i 30 mieszkańców. W latach 1831-1864-1871-1885-1895-1905 – było tu 43-49-51-51-51-50 domów oraz 309-431-368-386-384-350 mieszkańców.
+
O dalszych losach wsi w ciągu blisko trzech wieków dokumenty milczą. Jednak istnieją szczątkowe informacje tzn.: W roku 1486 wymieniany jest Olbrach z Kołodziejów, a w roku 1505 Jakub Kalkstein - sędzia ziemski prabucki. W 1539 roku 23 łany ziemi w Kołodziejach dzierżawił Hans von Kalkstein, który następnie odsprzedał je rodzinie Dobeneck.
 +
 
 +
Wizytacja kościelna w roku 1543 wspomina o 4 łanach ziemi kościelnej, z której korzystał ewangelicki kapłan kościoła w [[Prabuty|Prabutach]].
 +
 
 +
(Według dociekań nauczyciela Reschke, kościół w Kołodziejach przez długie lata stał w ruinie. Ruiny kaplicy wraz z wieżą zostały zbużone w 1845 roku. Znajdowały się one na placu przy drodze wiejskiej, obok drogi do [[Gilwa|Gilwy]], wykorzystywanym przed ostatnia wojną jako plac turniejowy. Obecność kościoła na tym miejscu upamiętniała posadzona tam lipa.)
 +
 +
W 1789 roku Kołodzieje były wsią królewską z folwarkiem i liczyły 29 domów mieszkalnych.
 +
 
 +
W roku 1851 z majątku na terenie Kołodziei powstał majątek [[Kowale]].
 +
 
 +
W roku 1864 wieś liczyła 2779 mórg ziemi, a w roku 1885 - 709,7 ha powierzchni, w tym 511 ha ziemi ornej, 91 ha łąk i 5 ha lasów. W 1905 roku wieś posiadała tylko 708 ha powierzchni.
 +
 
 +
W poszczególnych spisach wieś wyglądała następująco:
 +
 
 +
{| style="border: 1px solid grey; border-collapse:collapse; background:lightgreen;" border="1" cellspacing="0" cellpadding="5"
 +
|-
 +
! width="100" | Rok
 +
! width="100" | Ilość domów
 +
! width="100" | Liczba mieszkańców
 +
|-}
 +
{| style="border: 1px solid grey; border-collapse:collapse; background:white;" border="1" cellspacing="0" cellpadding="5"
 +
|-
 +
! width="100" | 1817
 +
! width="100" |22
 +
! width="100" | 182
 +
|-
 +
!| 1831
 +
!| 43
 +
!| 309
 +
|-
 +
!| 1864
 +
!| 49
 +
!| 431
 +
|-
 +
!| 1871
 +
!| 51
 +
!| 368
 +
|-
 +
!| 1885
 +
!| 51
 +
!| 386
 +
|-
 +
!| 1895
 +
!| 51
 +
!| 384
 +
|-
 +
!| 1905
 +
!| 50
 +
!| 350
 +
|-
 +
!| 1910
 +
!| -
 +
!| 323
 +
|-
 +
|}
 +
 
 +
Na przykład w roku 1864 na 431 mieszkańców 12 było katolikami i aż 419 ewangelikami.
 +
 
 +
W okresie międzywojennym wieś była domeną państwową. Miała ona własną szkołę dwuklasową; Budynek szkolny spłonął w 1912 roku, lecz został wkrótce odbudowany.
 +
 
 +
We wsi istniały także dwie gospody, kuźnia, kołodziejarnia i mleczarnia wybudowana w latach trzydziestych.
 +
W roku 1924 we wsi zawiązała się Ochotnicza Straż Pożarna, która miała remizę obok dawnej działki kościelnej, na skrzyżowaniu drogą do [[Gilwa|Gilwy]].
 +
 
 +
Do chłopów ze wsi Kołodzieje należało niegdyś [[Jezioro Mateczne]], które z czasem zostało sprzedane i włączone do majątku [[Grażymowo]].
 +
 
 +
W polu, na północnym – zachodzie od wsi, w rozwidleniu dwóch dróg polnych, położony był [[Cmentarz ewangelicki w Kołodziejach|cmentarz ewangelicki]], prawdopodobnie z drugiej połowy XIX wieku. Cmentarz ten po roku 1945 nie był już użytkowany, zachował ogólne założenie i drzewostan. Brak na nim mogił i nagrobków.
 +
 
 +
W czasie ostatniej wojny część obiektów została zniszczona, część przebudowano w okresie powojennym.
 +
Z historycznej, zwartej zabudowy zachowało się kilkanaście budynków z końca XIX i początku XX wieku, w tym szkoła i remiza.
 +
 
 +
Zmiana dotychczasowej nazwy ''Wachsmuth'' (dawn. pow. suski) na '''Kołodzieje''' ustalona została Rozporządzeniem Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 1 lipca 1947r. (Monitor Polski Nr 111, poz. 719).
 +
 
 +
==Zapisy nazewnictwa==
 +
 
 +
* '''Wachsmuth'''
 +
* '''Colozey'''
 +
* '''Kołodzieje'''
 +
 
 +
==Zobacz też==
 +
 
 +
'''[[Wykaz miejscowości powiatu kwidzyńskiego]]'''
 +
 
 +
==Źródła==
 +
 
 +
* [[Iława. Z dziejów miasta i powiatu]]
 +
* "Studium Historyczno - Przestrzenne gminy Prabuty" Andrzej Milkiewicz, Elbląg 1994
 +
* http://www.westpreussen.de/
 +
* Monitor Polski - Rocznik 1947 Nr 111
  
 
[[Kategoria:Gmina Prabuty]]
 
[[Kategoria:Gmina Prabuty]]
 +
{|style="float:center; border: 1px white; border-collapse:collapse; background:white;" border="1" cellspacing="0" cellpadding="5"
 +
|
 
{{Gmina Prabuty}}
 
{{Gmina Prabuty}}
 +
|-
 +
|}

Aktualna wersja na dzień 19:16, 21 gru 2009

UNIQf2ebf687c2b3c47-googlemap-00000000-QINU

Kołodzieje na mapie
Kołodzieje (Wachsmuth) i Kowale (Seeberg)na mapie niemieckiej z 1929 roku. Messtischblatt 2281 Riesenburg.

Kołodzieje (niem. Wachsmuth) - wieś położona w województwie pomorskim, w powiecie kwidzyńskim, w gminie Prabuty.

Spis treści

Historia

Wieś sołecka w południowej części gminy Prabuty.Położona na pagórkowatym, urozmaiconym terenie poprzecinanym licznymi rowami i ciekami wodnymi. Od północnego wschodu wieś sąsiaduje z Jeziorem Matecznym (dawn. niem. Mutter See).

Kołodzieje w najstarszych dokumentach zwane Colozey, należały w XIII wieku do biskupa pomezańskiego, który w 1289 roku nadał je jako bona antiquum Colozey wraz z innymi dobrami Prusowi Navierowi i jego synom: Tuliksyte, Ludwikowi i Merunowi w zamian za majątek w Obrzynowie. Nie jest znana data lokacji wsi. Jako wieś, w dalszym ciągu pod nazwą Colozey występują po raz pierwszy w dokumencie z 1330 roku, określającym granice Prabut. W 1371 roku nastąpiła nowa lokacja. Dokument wystawiony wówczas przez biskupa pomezańskiego mówi, że sołtys Mikołaj otrzymał obowiązek zasiedlenia „naszej wsi Colozey” („nostra villa Colozey). 7 włók, które wówczas otrzymali Theodorich i Johann miały być wolne od opłat. Ponadto zezwolono na wybudowanie we wsi karczmy, której karczmarz miał płacić czynsz w wysokości jednej i pół grzywny rocznie. Z omówionego dokumentu wynika, że wieś powstała znacznie wcześniej i na skutek jakiś wypadków losowych (zarazy?) została wyludniona. W 1420 roku mieszkańcy wsi otrzymali z rąk biskupa pomezańskiego kolejny przywilej lokacyjny. W tym czasie we wsi był już kościół bowiem w 1420 roku wymieniony zostaje proboszcz.

O dalszych losach wsi w ciągu blisko trzech wieków dokumenty milczą. Jednak istnieją szczątkowe informacje tzn.: W roku 1486 wymieniany jest Olbrach z Kołodziejów, a w roku 1505 Jakub Kalkstein - sędzia ziemski prabucki. W 1539 roku 23 łany ziemi w Kołodziejach dzierżawił Hans von Kalkstein, który następnie odsprzedał je rodzinie Dobeneck.

Wizytacja kościelna w roku 1543 wspomina o 4 łanach ziemi kościelnej, z której korzystał ewangelicki kapłan kościoła w Prabutach.

(Według dociekań nauczyciela Reschke, kościół w Kołodziejach przez długie lata stał w ruinie. Ruiny kaplicy wraz z wieżą zostały zbużone w 1845 roku. Znajdowały się one na placu przy drodze wiejskiej, obok drogi do Gilwy, wykorzystywanym przed ostatnia wojną jako plac turniejowy. Obecność kościoła na tym miejscu upamiętniała posadzona tam lipa.)

W 1789 roku Kołodzieje były wsią królewską z folwarkiem i liczyły 29 domów mieszkalnych.

W roku 1851 z majątku na terenie Kołodziei powstał majątek Kowale.

W roku 1864 wieś liczyła 2779 mórg ziemi, a w roku 1885 - 709,7 ha powierzchni, w tym 511 ha ziemi ornej, 91 ha łąk i 5 ha lasów. W 1905 roku wieś posiadała tylko 708 ha powierzchni.

W poszczególnych spisach wieś wyglądała następująco:

Rok Ilość domów Liczba mieszkańców
1817 22 182
1831 43 309
1864 49 431
1871 51 368
1885 51 386
1895 51 384
1905 50 350
1910 - 323

Na przykład w roku 1864 na 431 mieszkańców 12 było katolikami i aż 419 ewangelikami.

W okresie międzywojennym wieś była domeną państwową. Miała ona własną szkołę dwuklasową; Budynek szkolny spłonął w 1912 roku, lecz został wkrótce odbudowany.

We wsi istniały także dwie gospody, kuźnia, kołodziejarnia i mleczarnia wybudowana w latach trzydziestych. W roku 1924 we wsi zawiązała się Ochotnicza Straż Pożarna, która miała remizę obok dawnej działki kościelnej, na skrzyżowaniu drogą do Gilwy.

Do chłopów ze wsi Kołodzieje należało niegdyś Jezioro Mateczne, które z czasem zostało sprzedane i włączone do majątku Grażymowo.

W polu, na północnym – zachodzie od wsi, w rozwidleniu dwóch dróg polnych, położony był cmentarz ewangelicki, prawdopodobnie z drugiej połowy XIX wieku. Cmentarz ten po roku 1945 nie był już użytkowany, zachował ogólne założenie i drzewostan. Brak na nim mogił i nagrobków.

W czasie ostatniej wojny część obiektów została zniszczona, część przebudowano w okresie powojennym. Z historycznej, zwartej zabudowy zachowało się kilkanaście budynków z końca XIX i początku XX wieku, w tym szkoła i remiza.

Zmiana dotychczasowej nazwy Wachsmuth (dawn. pow. suski) na Kołodzieje ustalona została Rozporządzeniem Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 1 lipca 1947r. (Monitor Polski Nr 111, poz. 719).

Zapisy nazewnictwa

  • Wachsmuth
  • Colozey
  • Kołodzieje

Zobacz też

Wykaz miejscowości powiatu kwidzyńskiego

Źródła

Siedziba gminy: miasto Prabuty


Wsie sołeckie: Antonin • Kamienna • Gdakowo • Gilwa • Gonty • Górowychy • Grodziec • Jakubowo • Julianowo • Kołodzieje • Laskowice • Obrzynowo • Pilichowo • Pólko • Raniewo • Rodowo • Stańkowo • Stary Kamień • Sypanica • Szramowo • Trumiejki

Miejscowości niesołeckie: Bronowo Małe • Górowychy Małe • Grażymowo • Halinowo • Kałdowo • Kleczewo • Kolonia Gąski • Kowale • Laskowicki Tartak • Młynisko • Orkusz • Pachutki • Pałatyki • Rodowo Małe • Rumunki • Stary Młyn • Zagaje

Źródło „http://kwidzynopedia.pl/index.php?title=Ko%C5%82odzieje&oldid=10941”