Karl Friedrich Goerdeler

Z Kwidzynopedia - encyklopedia e-kwidzyn

Karl (Carl) Friedrich Goerdeler urodził się 31 lipca 1884 roku w Pile (dawn. niem. Schneidemühl), w rodzinie pruskiego urzędnika.

Był trzecim synem Juliusa Goerdelera i Adelajdy, z domu Roloff. Posiadał czworo rodzeństwa, trzech braci - Gustava, Franza, Fritza i siostrę Else.

Rodzina Goerdeler pochodziła z Hamm w prowincji Westfali. W Hamm urodził się ojciec Karla, Julius Goerdeler, a dziadek - William Dietrich Goerdeler pracował w Wyższym Sądzie Okręgowym (niem. Oberlandesgericht) w Hamm.

W roku 1852 roku rodzina Goerdelergów przeprowadza się do Kwidzyna (dawn. niem. Marienwerder), co miało związek z przeniesieniem w tym czasie Sądu Apelacyjnego (niem. Appellationsgericht) do Kwidzyna. Tutaj dorastał ojciec Karla, który w kwidzyńskim gimnazjum zdał maturę, a następnie poznał swoją przyszłą żonę - Adelheid Roloff, córkę radnego Sądu Apelacyjnego (niem. Appellationsgerichtsrats) w Kwidzynie - Carla Roloffa.

Rodzice Karla przeprowadzili się do Piły (dawn. niem. Schneidemühl) gdzie początkowo Julius Goerdeler pracował jako adwokat, a następnie został sędzią sądu grodzkiego i jednocześnie dyrektorem banku rolnego "Neue Westpreußische Landschaft".

Tu w 1884 roku przyszedł na świat Karl Friedrich.

W 1890 roku Goerdelerowie przenieśli się z powrotem do Kwidzyna gdzie Julius Goerdeler otrzymał posadę sędziego. Od 1891 roku, młody Goerdeler rozpoczął naukę w Gimnazjum w Marienwerder, gdzie 22 marca 1902r. pomyślnie zdał maturę. Następnie próbowł swych sił na Akademii Morskiej w Kilonii (niem. Marineakademie in Kiel), jednak po kilku miesiącach zrezygnował z edukacji na ww. uczelni na poczet kontynuowania rodzinnych tradycji prawniczych.

W 1902 roku rozpoczał studia prawnicze na Uniwersytecie Eberhard Karls w Tybindze (niem. Eberhard-Karls-Universität Tübingen) a w 1905 roku przeniósł się na Uniwersytet Albertina w Królewcu (niem. Albertina nach Königsberg).

Obie uczelnie zaliczane były w tym czasie do konserwatywnych i elitarnych, studiowali tu wcześniej dwaj starsi bracia Karla.


W Królewcu Karl poznał i zaręczył się z Anneliese Ullrich. w 1905 roku odbył jednoroczną służbę wojskową w „1. Ostpreußischen Feldartillerie-Regiment Nr. 16"

Po ukończeniu służby rozpoczął praktyki jako aplikant sądowy m.in. w Primorsku (dawn. niem. Fischhausen), Braniewie (dawn. niem. Braunsberg), Królewcu (dawn. niem. Königsberg) i Kwidzynie (dawn. niem. Marienwerder).

W 1907 r. doktoryzował się na Uniwersytecie w Getyndze (niem. Universität Göttingen) u profesora Roberta von Hippel (1866–1951).

W roku 1911, po pomyślnie zdanych egzaminach państwowych został mianowany asesorem sądowym. W tym samym roku wziął ślub z Anneliese Ullrich. Wspólnie zamieszkali w Solingen, gdzie Goerdeler otrzymał posadę państwową. W 1914 roku wraz z wybuchem I wojny światowej Goerdeler, jako oficer rezerwy, został powołany do wojska, gdzie pozostał do końca trwania wojny.

W latach 1920-1930 pełnił funkcję drugiego burmistrza Królewca (dawn. niem. Königsberg), a w latach 1930-1937 nadburmistrza (niem. Oberbürgermeister) Lipska.

Tak wysoko pozycja zajmowana przez Karla Goerdelera w radzie miasta była dość rzadkim zjawiskiem gdyż w tym czasie stanowiska szefów największych miast obsadzone były w zasadzie przez ludzi związanych z NSDP.

Jawny sprzeciw Goerdelera wobec polityki NSDP doprowadził do konfliktu z nazistowskimi władzami i w konsekwencji został on zmuszony do rezygnacji z piastowanego urzędu.Zaangażował się w działalność konspiracyjną przeciwko III Rzeszy, która z czasem doprowadziła do zawiązania spisku na życie Hitlera.Jako jeden z współzałożycieli kręgu spiskowców opracowuał i zawarł w swoich pismach nowy porządek i podział polityczny Niemiec i Europy. Stał się on bardzo znaczącą osobą w niemieckim ruchu spiskowców przeciwko władzy Hitlera i to właśnie jego planowano, po udanym obaleniu Hitlera, uczynić kanclerzem Niemiec (prezydentem miał zostać generał Ludwig Beck).

20 lipca 1944 roku, po nieudanym zamachu na życie Hitlera w "Wilczym Szańcu (niem. Wolfsschanze) w Gierłoży, Goerdeler wyjechał z Berlina i próbował się ukryć, m.in. w okolicach Sztumu. Za Goedelerem rozesłano list gończy. Za informację pozwalającą na ustalenie miejsca pobytu Karla Goerdelera wyznaczona została nagroda w wysokości miliona marek.

Podczas wyjazdu Goerdelera na grób rodziców w Kwidzynie został on rozpoznany i zadenuncjowany do gestapo. Goerdelera pochwycono 12 sierpnia 1944r. w karczmie, w wiosce Koniecwałd (dawn. niem. Konradswalde), gdzie rozpoznała go pracowniczka służby pomocniczej Luftwaffe, Helena Schwärzel.

We wrześniu 1944 roku Goerdeler został skazany przez Trybunał Ludowy (niem. Volksgerichtshof) na karę śmierci. Wyrok został jednak odroczony, gdyż torturując więźnia usiłowano wydobyć informacje o innych spiskowcach. Uwięziony przez gestapo Goerdeler nie ukrywał swojej działalności spiskowej, podał przesłuchującym nazwiska swoich towarzyszy i ujawnił najdrobniejsze szczegóły spisku. Jego zeznania w znacznym stopniu ułatwiły zadanie gestapowcom, którzy potrzebowali takich informacji, aby ostatecznie rozprawić się z opozycją.

Goerdeler zosta; stracony 2 lutego 1945 roku, przez powieszenie w berlińskim więzieniu Plötzensee.

Ostatnie słowa Goerdelera zapisane na ścianie jego celi brzmiały: "Zwracam się do świata z prośbą, by przyjął nasze męczeństwo jako pokutę za lud niemiecki".

Żona Karla Friedricha, Anneliese Ulrich, z dziećmi (mieli ich pięcioro) oraz dwaj bracia Fritz i Gustav zostali razem z rodzinami internowani. Ich wnukom zmieniono nazwiska i oddano do domów dziecka.

Ciekawostki

  • Członkowie rodziny Goerdeler, podobnie jak członkowie rodzin pozostałych zamachowców biorących udział w spisku na życie Hitlera, trafili do strefy specjalnej (niem. Sonderlager) znajdującej się na terenie obozu KL Stutthof. Miejsce ich odosobnienia było otoczone drutem kolczastym pod wysokim napięciem i dodatkowo murem ceglanym o wysokości 4 m. Ich tożsamość w trakcie pobytu w KL Stutthof była ściele ukrywana i znana niewielu osobom.
  • W roku 1964 Poczta Niemiecka (niem. Deutschen Bundespost) wydała znaczek z wizerunkiem Karla Friedricha Goerdelera.
  • Pod nazwą "Kolegium im. Carla Friedricha Goerdelera" funkcjonuje międzynarodowy program stypendialny dla młodych kadr kierowniczych z Europy Środkowej
  • Postać Dr Karla Friedricha Goerdelera pojawiła się w filmie Bryana Singera "Walkiria" (Valkyrie) z 2008r. W postać Goerdelera wciela się aktor Kevin McNally.


Źródła

Źródło „http://kwidzynopedia.pl/index.php?title=Karl_Friedrich_Goerdeler&oldid=12345”