Mennonickie cmentarze
Menonickie cmentarze i ich symbolika nagrobkowa.
Cmentarze menonickie najczęściej lokowane były w miejscach znajdujących się na końcu wsi, z dala od zabudowań. Często położone na sztucznie usypanych wzniesieniach – terpach.
Ich największą wartością, oprócz założeń przestrzennych, są nagrobki w formie stel, krzyży, tablic i ściętych drzew. Najczęściej menonici stosowali nagrobki w formie stel, na których umieszczono różnorodne ornamenty, często bardzo dekoracyjne, oraz motywy ikonograficzne, związane z symboliką życia i śmierci. Najwięcej tych motywów występuje na tympanonach. Najczęściej spotyka się symetrycznie rozłożony ornament roślinny, albo wić roślinną dębu bądź lauru, żołędzie dębowe a także akant. Inne spotykane na nagrobkach motywy to motyle, tulipany, pajęczyna, kiście róż, litery PH i HP lub AIR, a nad nimi korona. Słońce, skrzyżowane gałązki palmowe, które symbolizują często moc wytrwania w wierze, błogosławieństwo dobrej śmierci i zwycięstwo nad nią. Zachodzące słońce to śmierć człowieka a zarazem jego budzenie się do nowego życia. Symbolem zmartwychwstania jest motyl , natomiast korona to moc władzy i triumfu. W tej bogatej symbolice swoje odbicie znajdowały kanony menonitów, a więc moralność życia jednostki, podnoszenie takich cnót jak bogobojność, pokora , samotność, miłość bliźniego i miłosierdzie. Oprócz wymienionych motywów symbolicznych często pojawia się krzyż łaciński. Występuje on w różnych zestawieniach: w okrągłych medalionach, przedstawiających gorejące serce, krzyż i kotwicę. Przykładem innego zestawienia są skrzyżowane gałązki palmowe z umieszczonym w środku krzyżem łacińskim, o ramionach zakończonych trójlistnie. Sporadycznie występują motywy: krzyża połączonego z motylem (symbol zbawienia i zmartwychwstania), krzyża z opaską cierniową i kotwicą, krzyża z opaską trzema gwiazdami i kotwicą, krzyża i łodygi z makówkami po jego bokach lub krzyża i przewiązanej palmety. Występuje także krzyż stojący na szczycie góry, przepasany wstęgą z trzema gwiazdami i kotwicą. Innym przykładem kompozycji jest motyw Oka Opatrzności otoczonego promienistym niebem, z krzyżem i kotwicą (symbol Trójcy Świętej i łaski bożej).
Symbole astralne występują w postaci gwiazd i słońca. Motyw zachodzącego słońca symbolizuje śmierć człowieka i jednocześnie budzenie się do nowego życia. Równie popularnym motywem ikonograficznym jest motyl – symbol zmartwychwstania. Skrzyżowane i opuszczone w dół pochodnie to symbol płomiennej miłości do Boga. Wyobrażenie klepsydry ze skrzydłami po bokach symbolizuje miłość, unoszącą się ku niebu duszę zmarłego. Klepsydra i czaszka są symbolami krótkotrwałości życia i śmierci, natomiast korona - to moc, władza i triumf, zaś otwarta książka stanowi symbol księgi żywota.
