Linia kolejowa Kwidzyn – Smętowo

Z Kwidzynopedia - encyklopedia e-kwidzyn
Linia kolejowa. Fot. Life

Odcinek Kwidzyn – Smętowo o długości 22,6 km został wybudowany przez Preussischen Staatsbahnen (Pruskie Koleje Państwowe) z upoważnienia z dnia 6 czerwca 1905 roku. Stanowił on część linii Smętowo – Prabuty (dł. 43,6 km) łączącej omijające Kwidzyn linie Bydgoszcz – Tczew (1852) i Malbork – Mława (1876) z linią Toruń Mokre – Malbork (1883). Projektowany jako dwutorowa linia magistralna sprawił budowniczym dużo kłopotu. Do pokonania była duża różnica wysokości (stacja Kwidzyn 62,5 m n.p.m., Nowy Dwór około 19 m n.p.m.) oraz rzeka Wisła. Odcinek ten z Kwidzyna wyprowadzono głębokim przekopem.

Po przecięciu dołem linii Toruń – Malbork, dla obniżenia wysokości przez ponad kilometr biegnie do niej równolegle na południe, po czym wysokim nasypem skręca na zachód. Ponieważ nasyp ten wręcz przegradza dolinę Wisły, by umożliwić swobodny odpływ wody, na Kanale Palemona wybudowano ponad 280-metrowy, stalowy most, zwany „powodziowym”. Największym obiektem inżynieryjnym na trasie był stalowy most kratownicowy przez Wisłę.

Na trasie wybudowano następujące stacje: Nowy Dwór, Opalenie Tczewskie oraz Mała Karczma.

Po otwarciu linii 1 września 1909 roku, jednotorowy odcinek Kwidzyn – Smętowo służył wyłącznie ruchowi lokalnemu. Sytuacja zmieniła się w czasie pierwszej wojny światowej. Odparta pod Tannenbergiem (1914) ofensywa wojsk rosyjskich i szybkie przesuwanie się frontu spowodowało gwałtowny wzrost przewozów. Istniejące ciągi komunikacyjne miały ograniczoną przepustowość, więc konieczna okazała się ich przebudowa i budowa nowych.

Linia Smętowo – Prabuty idealnie się do tego nadawała, gdyż od początku była budowana jako linia główna i miała połączenie z Czerskiem na linii Berlin – Królewiec. Brakowało jedynie odcinka łączącego Prabuty z Myślicami (otwarty w 1916 roku) na trasie do Małdyty, Olsztyna i dalej na Litwę. W 1915 roku rozpoczęto poszerzanie nasypów. Niestety między Kwidzynem a Opaleniem drugiego toru nigdy nie ułożono.

Prace nad trzecim ciągiem komunikacyjnym do Prus Wschodnich przerwano w 1918 roku, w związku z kapitulacją Niemiec i odzyskaniem przez Polskę niepodległości. W 1920 roku linia Kwidzyn – Smętowo została przecięta granicą państwową. Część lewobrzeżna wraz z mostem na Wiśle znalazła się w Polsce, a prawobrzeżna pozostała na terytorium Niemiec. Linia zupełnie straciła na znaczeniu. W 1922 roku całkowicie wstrzymano ruch przez Wisłę, a w 1924 roku zawieszono ruch pasażerski między Kwidzynem a Nowym Dworem Kwidzyńskim. Taki stan rzeczy, skłonił stronę polską do rozbiórki mostu na Wiśle i przeniesienia go do Torunia (drogowy).

Prace rozbiórkowe prowadzono w latach 1927 – 1929. Wybuch drugiej wojny światowej praktycznie nic nie zmienił. Dopiero inwazja w 1941 roku na Związek Radziecki zwróciła uwagę wojskowych na kwidzyńską magistralę. W sierpniu 1944 roku rozpoczęto odbudowę stalowego mostu na Wiśle. Ponieważ termin oddania go do użytku (1 marca 1945) był zbyt odległy, obok postanowiono zbudować drewniany most tymczasowy (otwarty 6 października 1944 roku). Dnia 27 stycznia 1945 roku w związku ze zbliżającym się frontem, prawie ukończony most stalowy i tymczasowy drewniany wysadzono w powietrze. Po przejęciu linii przez Armię Czerwoną przystąpiono do odbudowy mocno uszkodzonego mostu drewnianego.

Ponieważ był to jedyny w tym czasie czynny na Pomorzu most przez Wisłę, trasa miała ogromne znaczenie strategiczne. Latem 1945 roku linię Smętowo – Prabuty przejęły Polskie Koleje Państwowe. Zmieniono wówczas kilometraż i nazwę linii na linię Myślice – Szlachta. Ruch pociągów osobowych z Prabut do Smętowa wznowiono w lipcu 1945. Warto dodać, że w latach 1945 – 1946 Kwidzyn nie miał bezpośredniego połączenia kolejowego z Malborkiem i Grudziądzem (odcinek Gardeja – Malbork był rozebrany przez Armię Czerwoną), a mosty w Malborku i Tczewie nadal były nieczynne. W rozkładach jazdy z lat 1945 – 1947 między Kwidzynem a Smętowem były dwie pary pociągów relacji Prabuty – Smętowo i dwie (potem trzy) relacji Warszawa – Gdynia. Taki stan trwał do 23 grudnia 1947 roku. Wtedy to odbudowano mosty w Tczewie i Malborku, a prowizoryczny most w Opaleniu postanowiono rozebrać (zimą 1947/1948). Ruch osobowy przez most zawieszono w grudniu 1947 roku.

W latach 60-tych na stacji Nowy Dwór Kwidzyński złożono przęsła mostu składanego typy KD-66. Odbywały się tutaj manewry wojsk Układu Warszawskiego (most miał być rozkładany w czasie wojny w ciągu 24 godzin).

Istnieje duże prawdopodobieństwo, że podczas tych manewrów przez Wisłę przejechał pociąg.